VMRG Bright Inspirations van Joost Heijnis in Jaarboek Façades 2017
24 mei 2017: Oud-Booosting voorzitter Joost Heijnis schrijft vanaf 2014 Bright Inspirations voor het blad Gevelbouw van de VMRG. Deze editie is gepubliceerd in het VMRG Jaarboek Façades 2017 en gaat over het in praktijk brengen van een circulaire economie.
Een beter milieu begint bij jezelf
Dit Postbus 51 spotje uit begin jaren negentig zal bij alle dertigplussers wel bekend zijn. Het was uit de tijd waarin het broeikaseffect reeds algemeen geaccepteerd werd, de drijfgassen uit spuitbussen een probleem bleken en er nog zure regen was (waar is die overigens gebleven?). Natuurlijk is het broeikaseffect al veel langer bekend dan de jaren negentig. Al begin 1900 ontdekte men het effect (google is your friend). Maar ik heb niet de indruk dat sinds het genoemde spotje de gaten in de ozonlaag kleiner zijn geworden en de uitstoot van broeikasgassen serieus is teruggedrongen. Het is eerder andersom. Er zijn meer aardbewoners, auto’s, de invloed op de seizoenen is duidelijk merkbaar en er zijn meer droogtes, overstromingen en tornado’s. Afijn, u kent het allemaal wel.
Is er dan helemaal niets gebeurd? Nee zo is het nu ook weer niet. In de bouwsector is er wel degelijk iets veranderd sindsdien. Zo is het energiegebruik van nieuwe gebouwen sinds midden jaren negentig aan banden gelegd door de energieprestatie coëfficiënt. Door de periodieke bijstelling ervan houden we de vaart in de ontwikkeling van energiebesparende bouwwijzen en technieken. Vooral woningen moeten tegenwoordig aan zeer strenge eisen voldoen als het om energiegebruik gaat. Ook overheidsgebouwen moeten vanaf 1 januari 2019 'bijna energieneutraal’ zijn. Wat zoveel inhoudt als een EPC van ongeveer 0,2, zo stelt men. Een serieus strenge eis die, om haalbaar te laten zijn, nog aardig wat van het adaptieve vermogen van de bouwsector gaat vragen, maar onrealistisch is het niet. Kijk maar eens naar de steeds grotere hoeveelheid 'nul-op-de-meterwoningen' die wordt opgeleverd. Je zou zeggen dat het in Nederland toch eigenlijk best goed gaat. Toch staan we voor een van de grootste uitdagingen ooit. Na de focus op het theoretisch energieverbruik van nieuwe gebouwen zullen we ook het energieverbruikgedrag van de gebruiker of bewoner moeten aanpassen. Die verbruikt er nog steeds flink op los. En dan heb ik het niet over de verwarming en koeling van gebouwen, maar over al het overige verbruik. Die wordt niet in de EPC meegerekend, maar tikt ondertussen behoorlijk aan. Nu zijn er tal van subsidiepotjes en collectieve inkoopinitiatieven die bijvoorbeeld het aantal vierkante meters zonnepanelen in Nederland in een redelijk tempo opstuwt. Maar dat is niet genoeg. Erg ingewikkeld is het niet om de bevolking echt bewust te maken van haar gedrag. Door een flinke verhoging van de energiebelasting wordt het bewustzijn immers snel vergroot. Echter door de impopulariteit ervan zullen er niet veel politici zijn die deze maatregel snel door de Tweede Kamer loodsen. En gezien de uitslag van de recente verkiezingen zal dit ook nog wel even op zich laten wachten.
De allergrootste uitdaging in de sector is echter van een gehele andere orde. Niet eenvoudig, niet zomaar via belastingen te regelen. Het vraagt ook om een geheel nieuwe manier van organiseren, nieuwe verdienmodellen en nieuwe eigendomsvormen. Het gaat hier natuurlijk om het gebruik van grondstoffen, materialen en componenten. De circulaire economie. Je hoort er weleens een politicus over spreken op tv, maar je ziet dan direct dat deze niet precies weet waar het over gaat en vooral niet hoe het eigenlijk moet. En het is ook ingewikkeld. Zo verschillen de modellen voor staal of beton in de circulaire economie behoorlijk van elkaar, ingegeven door hun fundamentele verschillen in gebruik, samenstelling en fysische eigenschappen. Maar dat maakt het tegelijkertijd interessant. Zo zie je dat diverse sectoren binnen de bouw hun eigen kringloop aan het analyseren en vastleggen zijn, zich ogenschijnlijk bewust van het probleem, de uitdaging én de mogelijkheden.
Anders dan bij de EPC-maatregel van de overheid is het ook niet meer dan logisch dat de industrie deze kwestie zelf oppakt in plaats van te gaan zitten wachten op wet- en regelgeving vanuit Den Haag. Ga maar na: wetgeving ter bevordering van de circulaire economie van alle sectoren binnen de bouw zou zo complex worden dat deze waarschijnlijk alleen maar initiatieven en innovatie zou afremmen in plaats van stimulerend werken. Gelukkig erkent onze overheid dat en heeft daartoe het Rijksbrede programma Circulaire Economie opgestart. Dit programma streeft een geheel circulaire economie (door het Rijk vreemd genoeg ‘’recycle economie’’ genoemd) in 2050 na. Onlangs werd het Grondstoffenakkoord door maar liefst 180 bedrijven en instellingen ondertekend, een indrukwekkende hoeveelheid. Gelukkig zaten daar ook heel wat bouwgerelateerde bedrijven bij en de VMRG was daar een van. De gevelbranche is druk bezig met de ontwikkeling van een gecertificeerde gevelrecycleketen. Materialen blijven zo in de keten en zijn continu traceerbaar en grondstoffen verdwijnen niet, zoals nog zo vaak gebeurt, naar Azië of Afrika. In plaats van te wachten wordt er dus proactief gehandeld. Zo komen we toch weer een beetje terug bij het begin van dit verhaal: een beter milieu begint bij jezelf. En dat geldt ook voor de bouwsector.
Deze column verscheen in VMRG Jaarboek Façades 2017
projectleider architectenbureau cepezed