Booosting 20 jaar vooruit! Verslag II Nieuwe perspectieven voor bouwinnovatie

11 oktober 2008: Booosting 20 jaar vooruit! Verslag II Nieuwe perspectieven voor bouwinnovatie gaat over de lezing 'Open Source & Creative Commons' van Piet Vollaard

Copyright is for losers ©® *

Piet Vollaard pleit in zijn lezing 'Open Source & Creative Commons, nu ook voor architecten'voor afschaffing van het auteursrecht en aan te sluiten bij de ‘delen-cultuur van de 21^e eeuw.

Veel architecten beschermen nog steeds hun gebouwen met het auteursrecht. Zij proberen daarmee niet alleen plagiaat tegen te gaan, of het beeldmerk te beschermen, nee zelfs wordt er geprobeerd uitbreidingen van een gebouw te voorkomen. Een extra dakkapel zit er niet in als het aan de auteursrechtadepten ligt: een aantasting van de goede naam van de architect.

Het is Piet Vollaard, architect en directeur van Archined, een doorn in het oog. Het past geheel niet meer bij deze tijd van copy-paste en samplen. Neem nou het voorbeeld van de gekromde arcade bij het Nederlands Architectuur Instituut, door de architect Jo Coenen bedacht voor evenementen. Echter toen de pilaren werden beschilderd voor de tentoonstelling over Zuid Afrika, protesteerde Peter Struycken hier tegen. Zijn kunstwerk, een lichtobject in de gekromde arcade, zou erdoor aangetast worden en zijn ‘goede naam’ bezoedeld. Het NAi heeft de schilderingen maar verwijderd.
Omdat er over de auteursrechten bij architectuur veel onduidelijk is wil Vollaard eerst kort schetsen wat het begrip precies inhoud. ‘Het auteursrecht is het recht tot verveelvoudiging en openbaarmaking van een werk van wetenschap, letterkunde of kunst’. Dit recht is in 1886 vastgelegd in de Berner Conferentie.Het recht beschermt geen ideeën, ideeën zijn niet te beschermen. Het beschermt alleen de expressie van ideeën. Dus niet het idee telefoonnummers te verzamelen in een telefoonboek, wel de wijze waarop het boek is ontworpen. De auteurrechten liggen automatisch bij de ontwerper, zelfs bij verkoop van de rechten.

Het klinkt misschien erg logisch dat de ontwerper beschermt wordt, toch vindt Vollaard het voor architecten zeer achterhaald. Allereerst omdat elke architect bij zijn ontwerpen schatplichtig is aan talloze andere ontwerpers. Elk gebouw borduurt voort op eerdere ontwerpen. Maar dit is voor Vollaard nog niet eens het belangrijkste argument. Veel essentiëler is het feit dat architectuur gebruiksvoorwerpen ontwerpt. En als het gebruik verandert, moet het gebouw mee kunnen veranderen. Weerstand hiertegen is amoreel!

Nee, voor Vollaard is het zonneklaar. Het auteursrecht hoort bij de achterhaalde periode van de Romantiek waarin de unieke schepping van de kunstenaar werd aanbeden. Nu, in de 21ste eeuw, verspreid de cultuur zich zo snel en is zo lastig vast te stellen wat de bronnen van een kunstwerk zijn, dat auteursrechten voor ontwerpen zinloos is. Nee gooi open die poort! Het auteursrecht is een rem op innovatie; delen is de motor van onze informatietijdperk.

Vollaard stelt voor aan te sluiten bij de Open Source cultuur zoals we die al kennen op het Internet en de kunsten. Het kennisnetwerk Wikipedia en het computerbesturingssysteem Linux zijn twee van de vele voorbeelden. Open Source wil zeggen dat de ontwerper de bron vrijgeeft voor gebruik door anderen, en daarmee afziet van zijn auteursrechten. Maar ook in de Open Source cultuur blijven spelregels nodig. De maker kan vastleggen wat anderen met zijn ontwerpen mogen doen. Bijvoorbeeld alleen voor niet-commercieel gebruik of te gebruiken met naamsvermelding. Hiervoor zijn al grafics gemaakt die op Internet regelmatig te zien zijn bij foto’s of muziek.

Voor Piet Vollaard is het duidelijk wat Booosting te komende jaren moet doen wil het zijn innovatieve aspiraties behouden: ‘Sluit je aan bij de open cultuur van de 21ste eeuw en bevorder de Open Source visie in de bouwwereld. Neem het voortouw in een cultuur van delen en zet een database op van Open Source ideeën met hun voorwaarden.

Frido van Nieuwamerongen

*) Uitspraak van Banksky, een kunstenaar die de unieke kunstexpressie bekritiseerde door kunstwerken te bewerken of eigen kunst in musea te hangen (waar ze meestal binnen twee uur weer verwijderd werden).

Programma Booosting - 20 jaar vooruit!