Verslag Betoverend Beton: La bataille du Béton

21 juni 1995: Verslag van de bijeenkomst Betoverend Beton bij de Verenigde Nederlandse Cementindustrie (VNC). Van vormeloze dunne pap tot sterke slanke, maar nog onbetaalbare constructies. Over voile du béton en bouwlucht.

La bataille du Béton

Hans Köhne, verantwoordelijk voor de marketingaspecten van de VNC, speelt het spel uitstekend, alsof ze altijd al lid van Booosting geweest zijn. 'Wat zoeken wij bij Booosting?' vraagt hij zich af en geeft daarbij zelf het antwoord: 'ontwerptalent'. Gezien de recente ontwikkelingen op het gebied van materiaaltechnologie en produktieprocessen van beton zijn er aanzienlijk wat grenzen verlegd en knelpunten opgeheven. Het wezenlijke kenmerk van beton is dat het oneindig veel mogelijkheden heeft, aldus Köhne, 'Onze vraag is kunt u er uithalen wat er in zit'. LOOOPE, LOOOPE, LOOOPE? Of wordt het POOOLE, POOOLE, POOOLE? De activiteiten van de branchevereniging VNC, een ontwerpprijs voor studenten en een studiereis naar Lyon, hebben aardige boekjes opgeleverd, waarin talloze voorbeelden van geslaagde betonarchitectuur. Hij toont een flink aantal opvallend goed gekozen dia's: La Tourette van Ie Corbusier. Het TGV-station in Lyon van Calatrava. High Tech beton, het kan dus wel. Via de koepel van Hadrianus komt hij op vloerconstructies. Niet zo maar vloerconstructies, maar intelligente vloerconstructies, waar functies zijn geïntegreerd en die ook in de ruimtelijke beleving, jawel, positief bijdragen. POOOLE! POOOLE! POOOLE! Als voorbeeld laat hij de schitterende T-liggers met verlopende flensbreedte van Harry Seidler zien, die het gevelbeeld plastisch vormgeven.

Het woord is aan de directeur van de Stichting Produktontwikkeling Betonmortel Herman Ouwerkerk. Je hebt beton en Beton. Er is normaal beton, vloei beton en Hoge Sterke Beton (HSB). HSB wordt veel in de offshore, hoogbouw, bij bruggen en de wegenbouw toegepast. De sterkte (vanaf B65 tot B105), grote duurzaamheid (milieuklasse 5), de hoge slijtvastheid en de vetwerkbaarheid (consistentie 5) zijn aspecten die HSB een interessant produkt maken. Een voile van beton versluierd mijn begrip. Ik zie mijn buurman weer bezweet onze achtertuin in rennen of we willen komen cement scheppen. Hij is zelf zijn vloer aan het storten, het molentje draait en de hele boel is in de voorkamer gestort. Het hardt sneller dan hij dacht. De brij staat op vensterbankhoogte. De paniek is groot. Dat is het enige wat ik van beton weer. Dus God zegene de greep: door de hoge beginsterkte is het mogelijk HSB sneller dan ander beton te onkisten. Dat betekent voor de bouwplaats dat met een goed geplande bekistingswisseling sneller en efficiënter gebouwd kan worden. Wel moeten ontwerpers anders omgaan met HSB dan met andere soorten beton. Vanwege de sterkte eigenschappen is het nu mogelijk slankere constructies te gieten. Ontwerpen in HSB betekent: slanke constructies, monolitische bouwdelen, grotere vormvrijheid en heeft invloed op de detaillering, omdat HSB geen ontmenging en geen zandlopers geeft, dus hele strakke naden op de vellingkant. Het gaat mis met de dia's wat een van de aanwezigen aangrijpt om te roepen: 'beton zo slank dat je het niet kunt zien: De mannen zijn zichtbaar onder de indruk. Ik leid aan betonrot.

De derde spreker is Pieter van Boom, produktmanager Spanbeton. Hij heeft de zaak academisch benaderd en werd bij zijn vooronderzoek getroffen door de veelvuldig gebezigde relatie, die Booosting legt tussen bouwen en auto's. Om die reden vergelijkt hij een autoraam met een bouwraam. Is het autoraam prettig, functioneel en mooi industrieel vervaardigd, het bouwraam is lomp, onhandelbaar en traditioneel. 'Als techneut kan ik dat volgen en beamen', zegt van Boom, 'maar als prefableverancier zie je een drietal essentiële verschillen russen de auto-industrie en de prefab.' Hij stelt dat in de auto-industrie ontwerper en producent hetzelfde doel hebben: hun produkt verkopen aan de direkte gebruiker ervan. In de auto-industrie is er sprake van een grote seriefactor voor de te produceren eenheden. Tenslotte wijst hij op de m2-prijs die nogal verschilt. Het eerste onderscheid is het belangrijkst, zo zegt hij: 'slechts een volledige integratie van ontwerp en produktie kan leiden tot een zo hoog mogelijke graad van industrieel bouwen. In de huidige organisatie van de bouw waarbij de prefableverancier levert aan de aannemer is qua ontwerp sprake van een eenrichtingsverkeer. De prefableverancier is genoodzaakt zich te onderscheiden in flexibiliteit en vooral prijs.' Tot hier ging het redelijk goed, maar dan komt de aap uit de mouw van Boom heeft het in feite niet over innovatie, maar over produktverbetering en introverte producenten, in ieder geval geen gebrek aan zelfkennis. Hij vervolgt zijn betoog: 'Hierdoor keert de leverancier zich naar binnen toe en zoekt vooral naar oplossingen om het produktieproces en de prestatie van elementen te optimaliseren.' Mijn nekharen gaan overeind staan. 'Innovatie gericht op kosten en prestatie. Op dit vlak hebben gigantische ontwikkelingen plaatsgevonden. Die verbeteringen zijn te vinden in prestatieverbetering van het produkt, in procesverbetering op produktieniveau, op het gebied van arbeidsomstandigheden en recyclebaarheid van restbeton. Dit laatste in verband met kostenoptimalisatie. Innovatief bezig zijn', vervolgt hij, is binnenkomen bij bouwmanagementteams. Een TU studente snuift verontwaardigd: 'Dat is nu juist de manier om ontwerpers buitenspel te zetten.’ Hij laat vervolgens een aantal innovaties zien, waarvan de ontwikkeling van een CAD-polijst-robot de meeste juichers in het publiek oplevert. Post-modernisme dankzij CAD! Waar moet dat naar toe. Maar zijn slotwoorden zijn voorbeeldig wanneer hij pleit voor meer aansluiting bij ontwerpers om zinvolle innovaties op te zetten.

Wie veel meedenkers voor zich heeft kan haast niet tegenlezen. Het is bijna eng veel begrip. Jan Westra heeft veel gras voor zijn voeten weg zien maaien. Hij doet wat hij moet doen en laat aan de hand van prachtige voorbeelden van Seidler en Nervi zien wat je van vormloze materie maken kan, wat slappe pap tot de meest schitterende ontwerpen laat stollen. 'Het lijkt mij een uitgelezen uitdaging voor de Prefabindustrie de techniek open te leggen voor tot verbeelding strekkende projecten en produkten. Het kan toch niet waar zijn dat in een tijd waarin andere materialen naarstig weken naar verwerkingsmogelijkheden en vorm/prestatiekenmerken dat prefab beton zich heeft aangepast aan de gangbare vraag naar vlakvullende platen die als borstwering op de achtergrond mee mogen spelen in een spel dat geen enkele glimlach veroorzaakt.' Die zit. De discussie gaat over de prijs van HSB, die nog wel minstens twee keer duurder is dan regulier beton en over het ontwikkelen van mallen, waarmee unieke bouwprodukten flexibel geproduceerd kunnen worden. Een beeldhouwer als Calatrava zal daar beslist een antwoord op hebben. Een heel constructieve bijeenkomst waar looops en poools uit voort kunnen komen, die eindigt in een voile de béton, een bouwlucht uit Parijs, een Eau de toilette in een prachtig flesje. Ze hebben het echt begrepen bij het Cementrum.

Miente Janzen

Aankondiging bijeenkomst Booosting en het Betoverend Beton