Ogenschijnlijk

09 november 1993: Introductie van voorzitter Jan Westra op de Booosting themabijeenkomst Virtual Reality op de TU Eindhoven.

Ogenschijnlijk
door Jan Westra

Het groeiende intellect van de machines zou de technologische zuivering van het lichaam mee moeten brengen.
Het lichaam zal steeds minder kunnen rekenen op zijn antilichamen en moet daarom van buitenaf worden beschermd.
De kunstmatige zuivering van de hele leefomgeving compenseert dan de falende inwendigeimmuunsystemen.
Dat zij falen is te wijten aan een onomkeerbare, vaak vooruitgang genoemde tendens het lichaam en de geest te ontdoenvan hun initiatief­ en afweersystemen en ze over te leveren aan technisch artefacten.
Ontdaan van zijn afweersystemen wordt de mens buitengewoon gevoelig voor de wetenschap en techniek, zoals hij ontdaan van zijn passies buitengewoon gevoelig wordt voor de psychologie en haar therapieën en zoals hij verlost wordt van zijn aandoeningen en ziekten buitengewoon gevoelig wordt voor de geneeskunde.

om met Jean Baudrillard te spreken:
Bevrijd van HET POTLOOD wordt de mens buitengewoon gevoelig COMPUTER AIDED DESIGN
of
Verlost van de terreur van de werkelijkheid wordt de mens buitengewoon aangesproken door Virtual Reality

De jaren negentig hebben met betrekking tot de bouwproduktie een trend ingezet die kan worden samengevat als 'minder maar meer': minder volume, maar meer variatie.
De samenstelling en het profiel van de markt is snel aan het veranderen. Dat komt door de intrede van een cultuur die wordt gevoed vanuit de horizontale oriëntatie. De
wereld toont zich in de huiskamer, de traditionele verticale gelaagdheid van de maatschappij vervliegt onder de diversiteit van de attracties, de samenleving wordt steeds pluriformer, maar onze wijze van leven wordt dankzij de nieuwe verworvenheden ook onpersoonlijker .1)

Thuiswerk, education permanente en inkomsten onafhankelijke activiteiten zullen deel gaan uitmaken van het gebruiksprofiel van de moderne woning. De woning wordt 'homebase' voor kennisoverdracht, arbeid en vrijetijdsbesteding. Nu geleidelijk aan de zorg om de voorraad is toegenomen lijkt het alsof vragen met betrekking tot aanpasbaarheid en verandering grote aandacht zullen krijgen in een steeds meer op vragersgeoriënteerde markt.

Voor zover dat op dit moment te overzien is moeten toekomstige ontwikkelingen
inspelen op verandering en aanpassing van verblijfsgebieden en -ruimten,
voorzien in een uitrusting die meegroeit met de ontwikkeling (telematica, informatica, milieu, energie) en gebruik maken van nieuwe materialen en technieken (innovatie van de bouwwijze).

Enige tijd geleden sprak men over Home lnteractive Telematics, een uitrusting die de mens tot actie aanspoort terwijl hij aan zijn omgeving wordt gekluisterd. Handelingen die mensen moeten verrichten om in contact te treden met anderen of met wat anderen bieden worden in rap tempo getelematiseerd. We kennen tele-banking, tele-shopping, maar ook een tele-consult kan worden aangeboden. Je hoeft de deur niet meer uit, niet voor school want er is tele-school, niet voor je vrienden want er is tele-greeting, zelfs niet voor het weer want er is tele-weather. En werken doe je in de meeste gevallen thuis want er is natuurlijk tele-work. Ziek zijn kun je alleen af want er is tele­ zorg. Ontwerpers kunnen hun kunsten vertonen aan de hand van computeranimaties en virtual reality. Een droomwereld waarin de werkelijkheid wordt gesimuleerd. De vraag naar de realisering van het bouwwerk, de daad van het maken wordt, zo lijkt het wel, steeds minder noodzakelijk. Als je de uitvoering van het twaalfde strijkkwartet van Schubert in c kleine terts door het Julliard Quartet kunt beluisteren vanaf stoel 13 op rij 26 in een nog niet gebouwde zaal, waarom zou je dan überhaupt bouwen.
Bevrijd van de noodzaak tot bouwen wordt de mens buitengewoon gevoelig voor virtual reality, de ogenschijnlijke waarheid.

De tegenwoordige waarheid kan worden gelezen in drie velden:
01. Telematics
Nieuwe media, zowel dragers (apparatuur, systeem, beheer) als informatiesoorten zullen langzamerhand de woning en woonomgeving gaan beheren en beheersen: de Home lnteractive Telematics.
02. Homematics
De bestaande uitrusting zal per component worden voorzien van een programmeerbare of automatische besturingseenheid. Vervolgens worden de componenten ondergebracht en gekoppeld in een geïntegreerd systeem: het geautomatiseerde bouwwerk.
03. Archimatics
De woning wordt beschouwd als een stelsel van te manipuleren onderdelen, zodat de woning ook in fysieke architectonische zin kan reageren op omstandigheden en behoeften.

Comfort: minder hinder
de ongemakken van de tegenwoordige behuizing worden verholpen.

Controle: waakzaam en alert
de systeemelementen waken, beschermen en verzorgen met betrekking tot het functioneren van vitale onderdelen en uitrustingscomponenten van het bouwwerk en de gemoedsrust en het welzijn van de gebruikers.

Communicatie: heen en weer
de gebruiker wordt op zijn wenken bediend met informatie en dienstverlening. De bewoner consumeert, adverteert, alarmeert, informeert. De buitenwereld kan worden besnuffeld vanuit een vertrouwde omgeving. De authentieke informatiedragers zijn verdwenen.

Eenvoudige verworvenheden van de technische massaproduktie worden in de meeste huishoudens met plezier naar binnen gehaald: koelkasten, afzuigkappen, infrarood detectie lampen, digitale thermostaten, hoog rendementsketels, computers, antwoordapparaten enzovoorts. Maar het onderkomen zelf wordt behangen, gesaust, geputzt of bekleed met natuurlijke materialen of replicabeplating als of het gebouwde so wie so niet serieus genomen wordt. Het produkt wordt aangepast aan de smaak van de markt. Zoals Eidlitz in 1881 al stelde met betrekking tot het gebouwde: Architectuur is de kunst van het bedekken van iets met iets anders om een derde iets te imiteren dat in wezen niet gewenst wordt. Voor deze negatieve kijk op de bouw kan virtual reality met name voor die verhulling van de werkelijkheid uitkomst bieden.

Onze tijd getuigt van aanpassing en verfijning. De technologische vooruitgang wordt vooral weerspiegeld in consumentgerichte artikelen. Aandrijving, sturing en bediening worden steeds compacter en meer toegerust op de gebruiker. De werking is niet wezenlijk veranderd, maar de informatiestroomtussen opdracht en uitvoering is voorgeprogrammeerd. Een aarzelend begin van intelligente systemen. Over het begrip intelligentieis geleidelijk door het gemak waarmee het bij allerlei zaken wordt gehanteerd nogal wat onduidelijkheid ontstaan. Vroeger was intelligent heel gewoon en begrijpelijk omdat het niet verklaard of opnieuw ingebed hoefde te worden, tegenwoordig lijkt het als of elk apparaat waaraan iets meer dan een aan/uit knop zit intelligent is.
Intelligentie is niet zo gemakkelijk te definiëren. In de VPRO serie Een Schitterend Ongeluk wordt in de titel aangegeven dat intelligentie door een samenloop van omstandigheden tot de mens is gaan behoren. In een dergelijk groots perspectief is de kwalificatie intelligent voor zaken of attributen ongelukkig. Het onderscheid tussen intelligente en niet zo intelligente produkten wordt immers snel vertaald in een toegevoegde regeleenheid die kan worden geprogrammeerd voor een beoogde uitvoering van de functie zonder instructies of commando's. Eenvoudige systemen worden automatisch genoemd wanneer ze van zelf functioneren na start instructie. Tegenwoordig worden automatische functies in een onderling verband gekoppeld door een intelligente eenheid die is ingesteld om meer informatiestromen te bewerken en te combineren in een instructie die op enig moment tot een juiste actie leidt. De eenheid anticipeert op variabelen die door statistische gegevens worden gevoed. De eenheid registreert de handelingen en evalueert de verhouding tussen vraag en aanbod. De conclusies worden in het programma verwerkt. Deze eigenschap is essentieel. In een volgende situatie worden de ervaringen van vorige situaties geëvalueerd. Dat leidt tot patroonherkenning en -definiëring. Op langere termijn kan de gevoeligheid worden opgevoerd aan de hand van steeds meer ervaring. Weliswaar blijft de informatie beperkt tot een geïnstrueerd terrein dat daarmee wordt afgescherrm en afgebakend, maar het is te voorzien dat met de toename van de dichtheid aan gegevens en de toegankelijkheid van de informatiedragers de reikwijdte van intelligente systemen zal worden vergroot.

Steeds meer functies zullen in enige mate kunnen worden voorzien van intelligentie. Dat betekent behalve
-waarnemen
-signaleren
-alarmeren
-registreren
-rapporteren vooral
-combineren
-associëren
-anticiperen

De vraag of technisch geavanceerde bouwwerken als intelligente produkten het welzijn van de gebruiker bevorderen hangt als een zwaard boven de ontwikkelingen. Hoewel we het normaal vinden dat in een moderne motor tal van prestaties worden geleverd via meet- en regelsystemen en dat er zelfs auto's zijn die de spraak van de baas, herkennen aarzelen we bij gebouwen. Weliswaar kunnen het huis van de toekomst, het kantoor van de toekomst, de flat van de toekomst en de winkel van de toekomst duiden op voortekenen van een nieuwe tijd, maar de vraag is of de toekomst kan worden toegeëigend, want wordt door de optelling van aansprekende prestaties de lol in het gebruik wel verhoogd? En hoe kwetsbaar worden we in onze toekomstige behuizingen wanneer door welk onvoorzien toekomstig toeval het licht uitgaat. Het intelligente dak van de badkamer kan niet meer worden gesloten hoe hard we ook schreeuwen. Dat zou een geheel andere uitleg geven aan de betekenis van een 'schitterend ongeluk'. In die zin is waakzaamheid gepast.

aankondiging van deze activiteit