Verslag Busreisje naar Alliance Europe in Genk en beroemde architectuur in Luik
03 mei 1994: Met Gertjan Dröge's 'ze blijven je wel verwennen in de Ardennen' in het achterhoofd, togen wij - de keiharde kern van Booosting - in de bus naar België om getuige te kunnen zijn van kunst, cult en een van de oudste technieken die de mens zich eigen heeft gemaakt; een techniek die tot in de negentiende eeuw een privilege was van de kunst: emailleren.
Eenvoud als gecomprimeerde complexiteit
In de fabriek van Alliance Europe in Genk wordt sinds 1971 hoogwaardig staal aan twee zijden geëmailleerd. In een continue fabricageproces wordt dunne staalplaat met een lengte van 90m, een breedte van 1,2 cm en een dikte van 0,63 mm gereinigd, gecoat met continue in beweging gehouden slib en met een snelheid van vier meter per minuut door ovens met een temperatuur rond de 820°gehaald. Het eindresultaat Toon een onaantastbaar materiaal dat in hoge mate resistent is tegen chemische, fotochemische en mechanische invloeden, waarbij de technische levensduur de economische overtreft.
Behalve als schrijfoppervlak wordt emailstaal vanwege haar eigenschappen vooral toegepast in stations, luchthavens, treinen en schepen, de z.g. 'People Movers Sector'. In 1940 al, om het probleem van woningnood na de oorlog op te lossen, had je in Amerika de volledig geëmailleerde woning, waarvan er vier per uur gereed kwamen en de opbouwtijd een week was. De produktie lag niet bij Alliance maar bij Lustron, zo vertelde Jan Westra in zijn introductie, en helaas Lustron is failliet. In het laboratorium van Alliance huist de trots van het bedrijf: de simulator die weersinvloeden meet. Andere R& D activiteiten van Alliance richten zich op luminiscerende email, bedrukking met circuits om de dunste verwarmingspanelen te kunnen realiseren en fotografische reproduktietechnieken.
Het wordt tijd om afscheid te nemen. Met nog meer gastvrijheid, nog een slokje en een riante punt vlaai in de bus voor de trip naar Luik. In de bus nog meer eten en alvast een videootje met Bob van Reeth en Bruno Albert. Van Reeths' woorden 'eenvoud is gecomprimeerde complexiteit', sluiten naadloos aan bij het verhaal van Luik, waar al jaren gewerkt wordt aan de renovatie van de stad. Een renovatie die nog steeds gaande is en die naar het liet aanzien nog lang niet is afgelopen. In de Belgische architectuur na 1945 wordt Luik direct geassocieerd met de architect Charles Vandenhove die bijna al zijn realisaties tot stand bracht in nauwe samenwerking met ingenieur René Greisch. Van Greisch zien we een aantal mooie bruggen rond Luik. Ze hebben stijl en een eigen signatuur. Greisch bouwt niet om een stevige constructie neer te zetten, dat is het niet waard. Een lichte constructie, niet omdat deze licht moet zijn, maar om de esthetiek. Boven in de heuvels bij Luik, op het Universiteitsterrein
van Sart Tilmans - de open plek in het bos - heeft Greisch zich gevestigd in een eigen ontwerp. Zijn doel was alles doorzichtbaar (we zijn in België) te houden. Elkaar goed te kunnen zien, maar niet te horen. Het resultaat verbluft me vanwege een eenvoudige schitterende starheid. Een strak stramien, zelfde stijlen binnen als buiten, glas, staal, merbau en zink, en dan zo'n rustig, ruimtelijk resultaat.
Het Universitair Medisch Centrum Sart Tilmans van Vandenhove omvat zowel laboratoria, auditoria als ziekenkamers en restaurant. Hier een heel ander verhaal. In de architectuurtijdschriften
lees ik dat Vandenhove een van de belangrijkste architecten is in Europa door de wiize waarop zijn architectuur zich letterlijk vanzelfsprekend als de kunst van het bouwen manifesteert. Doeltreffend worden hedendaagse constructietechnieken gebruikt, moderne bouwmaterialen aangewend en ook beeldend kunstenaars ingeschakeld. lk moest even zoeken in mijn geest, want het leek of de werkelijkheid niet met deze tekst overeenkwam. Benny Thomas van Alliance, gidst ons door het ziekenhuis en vertelde dat in de volksmond vaak gesproken wordt over een moderne ruïne. Dat sloot meer aan bij mijn gedachten. Er is hier sprake van een bouwproces van meer dan 25 jaar en steéds liepen de kosten uit de hand en was het geld op. Een van de vervelendste gevolgen is wel dat er bij ieder bouwproces nieuwe materialen en technieken werden toegepast. Uiteindelijk lopen we dan ook door een ratjetoe van vorm en stijl, van kleur- en materiaalgebruik, van decor en meubilair. Stuk voor stuk zijn de elementen en gedachten mooi en fascinerend. Alleen de samenvoeging is uit de hand gelopen. De kunstwerken van Sol LeWitt op de door Alliance geproduceerde lambriseringen staan letterlijk en figuurlijk haakS op de grauwe vervuilde tapijtstroken. De sombere gangen onderin het ziekenhuis, waar de polikliniek zit, doen denken aan de gangen van een catacombe, en dat met een filosofie dat dit ziekenhuis nou net niet moest lijken op een geneesfabriek, tsja....
We zijn er bijna (2x), maar nog niet helemaal - we reizen immers per bus - en besluiten de dag met het afgraven van de sporthallen van Greisch en Albert iets verderop het terrein (zo'n 750 hectare bos). Simpele constructies, pretentieloos functioneel, betonnen skeletbouw die een klassieke soberheid aan het gebouw geven. Geen dure moeilijke materialen. Alles identiek, kamers, ruiten, noem maar op. Een zacht hellend dak gedragen door holle buizen, het licht wordt er op een subtiele manier beheerst.
Op de terugweg vraag ik een meereizend architect wat hij nou mooi vond deze dag. Een vrij normale vraag, leek me. In de Renaissance kreeg de ltaliaanse architect Palladio (1518 -1580) bijvoorbeeld geregeld de vraag een mooi gebouw te realiseren. Ik echter werd schamper toegelachen om mijn vraag, immers wat is mooi tegenwoordig en wat verstaan we er onder, werd mij onderwezen. Vandaag ging het niet om mooi, maar om veel plaatjes, veel praatjes en veel architectonische gaatjes. Inderdaad: 'Eenvoud is gecomprimeerde complexiteit'.
Anneke van Dijk
aankondiging van deze activiteit