Verslag activiteit 3D IMRO en de omgevingsvergunning
09 mei 2017: Digitaaltechnisch is een driedimensionaal Informatie Model Ruimtelijke Ordening (IMRO) goed mogelijk. En omdat het efficiënter werkt, zal het ook gaan ontstaan: het Planologisch Informatie Model. Waar staan we dan nu en wat is er voor nodig de transitie af te maken? Booosting organiseerde op 30 maart 2017 een themabijeenkomst over dit onderwerp met sprekers uit de wetenschap, lokale overheid, juridisch advies en de infrastructuur. Hier het verslag van die middag.
Verslag 3D IMRO en de omgevingsvergunning
Eind 2016 heeft het ontwerpteam van de Nieuwe Tram Remise in Nieuwegein een aanbesteding gepubliceerd waarbij slechts een BIM en een STABU zijn geleverd aan de inschrijvers. Via een veld in BIM met de STABUcode zijn beide aan elkaar gekoppeld; er zijn geen 2D tekeningen meer gemaakt. De inschrijvende aannemers hadden daar geen moeite mee en konden hoeveelheden eenduidig uit het model halen. Bij de gemeente Nieuwegein, waar de aanvraag omgevingsvergunning plaatsvond, ging het niet zo vanzelf.
De ergernis wordt steeds groter naarmate ontwerpers en bouwers meer en slimmer BIMmen; waarom doet de overheid alles nog in 2D? Het opmaken van 2D tekeningen is tijdrovend en foutgevoelig, zoals ook het interpreteren van een pdf uit het bestemmingsplan als onderlegger. Stel je voor dat we een bestemmingsplan met 3D informatie kunnen gebruiken, waar we direct onze 3D modellen in kunnen terugplaatsen voor een bouwaanvraag. En dat die vervolgens direct het model bijwerken. Digitaaltechnisch is een driedimensionaal Informatie Model Ruimtelijke Ordening (IMRO) goed mogelijk. En omdat het efficiënter werkt, zal het ook gaan ontstaan: het Planologisch Informatie Model. Waar staan we dan nu en wat is er voor nodig de transitie af te maken? Hoe lang gaat het nog duren? En hoe verandert de praktijk voor ontwerpers, bouwers en toetsers?
Booosting organiseerde op 30 maart 2017 een themabijeenkomst over dit onderwerp met sprekers uit de wetenschap, lokale overheid, juridisch advies en de infrastructuur.
Een bestemmingplan is in eerste instantie een instrument om belangen te beschermen. Voordat je die van papier naar 3D krijgt, zijn er nogal wat juridische hobbels te slechten. Rho adviseurs geeft de overheid advies welke lagen er aanwezig moeten zijn voor plantoetsing, zowel voor initiatiefnemers als toetsers. Zij zijn ook betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe Omgevingswet in 2019 en het Digitaal Stelsel Omgevingswet dat hierbij hoort. Ruud Veenhof, juridisch adviseur bij Rho, zegt: ”Het is een mega operatie om van 26 wetten naar éen omgevingswet te komen. Vijfduizend wetsartikelen moeten terug gebracht worden naar driehonderdvijftig. Dat staat gepland voor 2019. Het Digitale Stelsel Omgevingswet, het DSO, wordt daarna pas uitgerold, de oplevering staat gepland voor 2024”.
Hoe het digitale stelsel er uit gaat zien, weten we nog niet. Hoe het moet gaan werken is vastgelegd in een doelarchitectuur: het wordt een online platform voor belanghebbenden, initiatiefnemers en bevoegd gezag. Je zou kunnen zeggen: een combinatie van ruimtelijkeplannen.nl en het OLO. Hoewel er voor het stelsel nog geen Programma van Eisen is, is er op dit moment in de plannen nog weinig sprake van een 3D omgeving: “Zo blijft een op het eerste gezicht grote verandering als het gaan werken met 3D kaarten beperkt tot het verstrekken van 3D informatieproducten en tonen van 3D kaartbeelden in gebruikerstoepassingen”. Hierbij is het stelsel bovendien ondersteunend: de gemeentes, provincies en het rijk zijn straks zelf verantwoordelijk voor de inhoud, en aan de vorm van die inhoud zijn nog geen eisen gesteld. Als het bevoegd gezag zelf verantwoordelijk is voor de inhoud, valt niet te verwachten dat zij voor de transitie naar 3D gaan zorgen.
Edward de Wit was als beleidsmedewerker van de Gemeente Den Haag betrokken bij de implementatie van het OLO en tegenwoordig bij de programma’s rond 3D IMRO. Op bescheiden schaal worden tests uitgevoerd om behandeling in BIM te doen. Het bestandsformaat .ifc is daarbij de standaard omdat overheden zich liever niet afhankelijk maken van een softwareproducent. Hij loopt echter tegen het verschil tussen bouwkundige informatie modellen en geologische informatie systemen aan: BIM versus GIS. Het klinkt eenvoudig, maar hoe plaats je een 3D gebouwontwerp op exact de juiste plek in GIS? Ze zijn met de huidige programmatuur dus slecht integraal bruikbaar.
Abdoulaye Diakité, PostDoc bij de vakgroep 3D Geoinformation van de TU Delft, concentreert zich onder andere op de manieren om BIM en GIS data te structureren, zodat ze uitwisselbaar worden. Het verschil in de wiskundige beschrijving van geometrie zit in het beschrijven van een solid of een surface. Aan een solid kunnen eigenschappen toegekend worden als volume, waarmee bijvoorbeeld massa te bepalen is. Dat is voor een bouwer noodzakelijk, maar voor een plantoetser niet. De vraag is nu: welke informatie is in welke omgeving voor wie op welk moment nodig?
In de wereld van de infrastructuur geldt een beter georganiseerde aanpak als standaard. Het gebruik van Systems Engineering voor eisenmanagement is daarvan een voorbeeld. Misschien dat grotere risico’s vanwege de vaak hogere projectkosten en de politieke druk een beter systeem voor kwaliteitsborging vereisen dan in utiliteitsbouw?
Christian Otter van Geonius verklaart de systematische aanpak in Nederland met onze complexe en dichtgeweven ondergrond. Zij zetten een integraal toegankelijk, commercieel software platform in om objecten te visualiseren vanuit verschillende bronnen en ontwerppakketten. Deze intermediair leest zowel BIM als GIS formaten. Waar conversie nodig is, programmeert Otter mappings die uitwisseling mogelijk maken. Deze werkwijze levert het bewijs dat de oplossing digitaal technisch goed mogelijk is.
Een unieke Nederlandse ontwikkeling is het PDOK (Publieke Dienstverlening op de Kaart); een openbare en online ontsloten database met een grote relevante verzameling geografische gegevens in kaartvorm. Door de open broncode kan data van dit soort platforms door andere programmatuur gebruikt worden, waardoor er allerlei startups rondom Geo informatica als paddenstoelen uit de grond schieten. Dat is op zich veelbelovend, maar de meeste informatie die via PDOK op te vragen is, bestaat alleen nog in 2d.
In de doelarchitectuur van het Digitaal Stelsel Omgevingswet staat benoemd dat het stelsel open moet zijn: “Open betekent dat het digitaal stelsel waar dat kan en mag functionaliteiten, content en gegevens vrij beschikbaar stelt. Derden zoals softwareontwikkelaars hoeven zich daardoor minder bezig te houden met het verzamelen van content en gegevens en kunnen zich meer richten op het leveren van toegevoegde waarde.” Het lijkt er op dat van de overheid, net als plantoetsing, commerciële partijen ook de vertaalslag naar 3D mogen gaan maken.
Een samenvattende tekst gebaseerd op deze themabijeenkomst is ook opgenomen in het vakblad Stedebouw & Architectuur
Studio Marsman en bestuurslid Booosting
aankondiging van deze activiteit
