Verslag 4 projectbezoek aan Circulair paviljoen ABN AMRO op 20 januari 2017
20 februari 2017: Zand, oude stoeptegels, PCM’s en afgedankte spijkerbroeken. In het circulair paviljoen van ABN Amro aan de Zuidas worden veel bijzondere materialen en technieken toegepast. Maar de vloer spant de kroon.
Verslag 4 projectbezoek aan Circulair paviljoen ABN AMRO op 20 januari 2017
“Een vloer als deze zul je niet snel ergens anders tegenkomen. Dit is een one off”. Marcel Gouw is uitgesproken. Voor het circulair paviljoen van ABN Amro levert zijn bedrijf global-E–systems speciale panelen gevuld met anorganische zouten, die naar gelang de temperatuur van fase veranderen. Ze moeten grote temperatuurschommelingen in het circulaire gebouw dempen. Zodra de ruimtetemperatuur boven de 20 graden komt, smelten de zoutkristallen en nemen ze warmte op. ’s Nachts worden ze weer gekoeld met circulerend water. Zo daalt de temperatuur, kristalliseert het zout en is het systeem de volgende morgen geheel opgeladen voor een nieuw cyclus.
Phase Change Materials of PCM’s worden natuurlijk wel vaker toegepast in gebouwen met een duurzaamheidsambitie. Zowel in plafonds, vloeren als wanden. Maar de opbouw van het vloerpakket voor het paviljoen aan de Zuidas is volgens Gouw uniek. Voor de volledigheid somt hij de opbouw van het complete vloerpakket op. “Van onder naar boven krijg je eerst akoestische isolatie van gerecyclede oude spijkerbroeken, vloerdelen van gelamineerd hout, pe-folie met een laagje zand, oude stoeptegels, kokospanelen, vloerverwarmingsslangen in XPS-panelen, dan warmtegeleidende aluminium panelen met daar boven op de PCM20-panelen. De volgende laag bestaat uit gewapend aluminiumfolie met twee lagen calciumsilicaat-panelen. Daarbovenop komt de parketvloer. “
Stoeptegels
De argeloze bezoeker van het paviljoen zal straks denken dat er alleen maar hout is toegepast. Ook de kolommen en balken zijn immers uitgevoerd in royaal gedimensioneerd hout. Het zand en de stoeptegels in de vloer zijn vooral toegevoegd om voldoende akoestische isolatie en demping te krijgen. Zodat de mensen in de vergaderzalen geen last hebben van de activiteiten in de ruimten boven hen. Want het is de bedoeling dat het een levendige bedoeling wordt. Een clubhuis van circulariteit noemt de bank het zelf. Het vormt niet alleen een boordnodige uitbreiding van de vergaderfaciliteiten van het hoofdkantoor van de bank, het krijgt ook deels een publieke functie. Er worden openbare debatten over circulariteit georganiseerd.
Er worden meer bijzondere technieken en materialen toegepast in het paviljoen, vertelt uitvoerder Martijn Sijmons van aannemer BAM. Zoals nieuwe kaderloze PV-panelen tegen de horizontale gevelbanden en borstweringen. Ook de houten liftkoker is uniek. Zo’n groot houten object uit één stuk had Sijmons nooit eerder in de kraan hangen. Mitsubishi laat daar straks liften in op en neer gaan. De fabrikant krijgt betaald per transportbeweging en blijft eigenaar van de lift en heeft er dus alle belang bij dat die het zo goed mogelijk doet.
Oude stoeptegels
Ook de hergebruikte rioleringsbuizen vindt de uitvoerder bijzonder. Net als de gerecyclede kozijnen voor de binnenwanden in de kelderverdieping. Al dat materiaal is door startup-bedrijf New Horizon verzameld bij sloopprojecten. De kozijnen worden op maat gemaakt en sporen van dat eerdere leven zullen zichtbaar blijven voor de kenner. De circulariteit wordt niet onder stoelen of banken geschoven maar uitgedragen.
“Maar een beter voorbeeld van circulariteit dan die vloer is er niet”, vindt ook Sijmons. “In plaats van oude stoeptegels hadden we natuurlijk ook een dikker pakket zand kunnen toepassen. Maar dat had de uitvoering een stuk lastiger gemaakt. Zodra de tegels op hun plek liggen is de vloer weer goed beloopbaar en kun je de volgende lagen aanbrengen zonder dat je voortdurend het zand moet uitvlakken en egaliseren. Dit stelt ons in staat om sneller door te bouwen.”
Dat het paviljoen aan de Zuidas een circulair bouwwerk is geworden, mag bijna een wonder heten. Het ontwerp was al een tijdje klaar en BAM was al bezig met de bouw van de betonnen kelderbak toen er binnen de bank een felle discussie uitbrak over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Aanleiding was de sloop van het oude hoofdkantoor van Mees Pierson aan het Rokin in Amsterdam. Het pand was amper 25 jaar oud en verkeerde bouwkundig in prima staat, toen ei genaar ABN Amro het besloot te slopen.
“Dat was fiscaal veruit de voordeligste optie”, herinnert projectmanager Rudolf Scholten van de bank zich. Tegen de gevel zat duur graniet uit een groeve uit Zuid-Amerika. De sloper heeft nog een koper proberen te vinden voor de natuursteen, maar dat lukte niet. Heel wat brokjes zijn op de bureaus van bankiers terechtgekomen. Scholtens: Ze fungeren nu als symbool voor hoe we dus nu niet meer willen omgaan met vastgoed en projectontwikkeling. De discussie liep zo hoog op dat we op een gegeven moment de bouwwerkzaamheden stillegden en de Architekten Cie. hebben teruggestuurd naar de tekentafel.”
“Dat was geen leuke periode”, geeft projectarchitect Hans Hammink toe. “Boven op de al gerealiseerde kelder moesten we plots een compleet nieuw ontwerp realiseren volgens de eisen van circulair bouwen. Gelukkig hadden we een jonge medewerker op het bureau die net was afgestudeerd op circulariteit. Die betrok de TU Delft erbij waarmee we razendsnel de uitgangspunten voor een circulair ontwerp bepaalden.”
Blauwe isolatie
Zo kwam het dat de betonnen en stalen delen uit het oorspronkelijk ontwerp zoveel mogelijk werden omgecat tot houten kolommen en spanten. Alles voorzien van materiaalpaspoorten die als extra laag zijn toegevoegd aan het BIM-systeem. Ook de installaties ondergingen een ingrijpende wijziging en draaien nu compleet op gelijkstroom. Hammink staat nog dagelijks te kijken met wat voor nieuwe oplossingen het bouwteam op de proppen komt. “Er veranderen nog voortdurend dingen. Zo zit er nu plotseling opvallend blauw isolatiemateriaal tegen het plafond, gemaakt van gerecyclede spijkerbroeken. Er ontstaat iets dat we vooraf niet hadden k unnen bedenken. Een heel ruw en ongepolijst gebouw. Dat is wel een heel spannende exercitie.” Het gebouw wordt na de zomer in gebruik genomen.
Dit artikel is geschreven door verslaggever techniek Ad Tissink en op 14 februari 2017 verschenen op Cobouw.nl/duurzaamheid (inlogcodes vereist)
aankondiging van dit projectbezoek