Verslag Symposium Pioneers of the Past. Professionals of the future

01 juli 1996: Een onderwerp dat me al jaren bezig houdt. Een afscheid van de stichting Booosting als voorzitter. Een ontmoeting met mensen die al zo lang geleden de paden hebben bewandeld. Een poging het ontwerp en de oefening in het bouwen aan de kaak te stellen.

Verslag Symposium Pioneers of the Past. Professionals of the future op dinsdag 25 juni 1996 op de TUE

Voor de oplettende lezer gaat het vandaag om de P. Dat wil niet zeggen dat we er de P in hebben, maar we dragen hem uit. Pionier, professional, prototype, perspectief, prevalerend, passend, prachtig ga zo maar door, u zult zien dat na vandaag de P een prominente plaats zal hebben verworven.

Deze dag staat in het teken van het prototype. De eersteling die uiteindelijk geen deel zal uitmaken van de familie. De familie zelf immers is voorbestemd op een bepaalde wijze te worden voortgebracht en te worden aangeprezen en verhandeld. Het prototype onttrekt zich daar meestal aan. Daarmee staat het prototype ook per definitie in een ander licht. Professionals lopen er besmuikt omheen en vertrouwen elkaar de prachtigste perspectieven toe. Een beetje in het geniep want ook dat is een prototype eigen. Het bewaart geheimen die de ziel van de bouwwijze bepalen. Voordat het prototype de markt verovert wordt de prestatie gemeten en uitgemeten. Meestal achter op een werf, maar soms ook frontaal op een prominente plaats.

In de bibliotheek van het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten ligt een origineel exemplaar van Kelly's The Prefabrication of Houses. Het boek is aandachtig gelezen door iemand die beslagen op de markt wenst te komen met nieuwe produkten. Pontificaal is op de eerste bladzijde geschreven: 

Regel 1

Om succes te hebben in de markt, moet het eerste produkt, het prototype op de best mogelijke locatie worden geplaatst. Maar vandaag zuilen we leren dat ook dat niet voldoende is voor het succes van het prototype. Integendeel: er zijn voorbeelden waar de uitmuntende locatie in het nadeel werkt omdat de omgeving zich bedreigd voelt door de vreemde eend in de bijt.

Regel 2

Zorg dat het prototype niet opvalt. Gewoon is al gek genoeg. Dan zitten we op het spoor van de Japanse systeembouwer of zelfs industriële bouwer die er voor zorgt dat het prototype uitstraalt wat de markt vraagt. Achter het behang ligt dan misschien een passende bouwwijze die het oog van de professional streelt. Deze marktgerichte benadering staat haaks op het prototype dat als resultaat verschijnt na oorspronkelijk denk- en doewerk. Ontmaskerd als succesformule staat de woning bibberend te wachten op commentaar. Pioniers, professionals en vooral politici dekken het experiment toe. Tot dat het stikt onder loftuitingen en kritiek. Zij die oordelen verkeren niet in woonnood. Zij die in nood verkeren wordt niets gevraagd. Zij zwijgen stil.

Regel 3

Het prototype moet zich profileren op de markt als een alternatief voor doelgroepen, niet als vervanging van het gangbare. De inzet van het prototype als kritiek op de traditionele produktie van de huisvesting heeft nog nooit indruk gemaakt. Het prototype maakt niet duidelijk waar het voor staat en wat het kan betekenen. Het gelukkige gezin dat de harmonieuze levenswandel onder andere ontleent aan de prestatie van de bijzondere woning is langzamerhand een wrang beeld geworden. Wellicht had men eerder moeten inspelen op de andere vraag, namelijk naar woningen die juist de achterkant van de markt bedienen. Catastrofes en oorlogen verhogen de appreciatie voor de prestatie, zodat de status van de woning niet prevaleert.

Regel 4

Er is geen markt voor alternatieven die gevestigde marktconforme oplossingen beconcurreren.

Het heeft geen zin een twee onder een kap te imiteren of een rijtje starters te bevechten. De produkten die dat wel doen komen hooguit in afgeschermde sectoren als de recreatieve of de agrarische aan bod. De produkten die zich wel degelijk profileren als een alternatief naast het bestaande aanbod komen voort uit een scherpe analyse van meestal het eigen perspectief van de ontwerpers. Deze woningen betitelen we meestal niet als prototype omdat ze niet bedoeld zijn om als voorbode te fungeren van een nulserie of produktielijn. Het zijn de ontwerpers zelf die het eigenzinnig onderkomen betrekken en daarmee de zwakte van het professionele prototype aangeven. Wij hebben er een aantal verzameld en buiten de zaal enigszins provocerend opgehangen. Natuurlijk het zijn geen alledaagse voorbeelden in alledaagse omstandigheden. Maar ze illustreren de kracht van een inspirerend ontwerp. Het technisch concept staat borg voor het woonconcept en anders om. Ontstaan vanuit een technisch/constructief beginsel laat het prototype weinig ruimte voor een dergelijke relatie.

Regel 5

De eersteling is gebaseerd op een technisch concept, het mist de vanzelfsprekende kwaliteit van een eenling. De vraag waarom de traditionele bouwwijze steeds maar weer wordt onderworpen aan kritiek die als voedingsbodem dient voor nieuwe impulsen laat zich verklaren vanuit de geschiedenis van de huisvesting voor alle lagen. De woning als waar is een lucratief object in een pulserende, uitdijende markt. De grote onderneming, de grote instelling of stichting, naast de ontwikkelende creatieve partijen proberen keer op keer het voortouw te nemen. De bevestiging van dat streven vindt U terug in de aard en de positie van de prototypen die hier de revue zullen passeren: Fokker, SHELL, HEIWO, CECA naast Wybunit en ISB. Maar ook DSM, DAF of RABO hadden bij een iets andere wending van de geschiedenis hier de hoofdrol kunnen spelen.

Jan Westra

aankondiging en programma van het symposium

cepezed woning (li) en woning mosche zwarts