Vooraankondiging 2 - Symposium Pioneers of the Past Professionals of the Present
01 mei 1996: Over het prototype als prelude tot een nieuwe bouwwijze op op dinsdag 25 juni 1996 op TU Eindhoven
Vooraankondiging 2 - Symposium Pioneers of the Past Professionals of the Present
Laatst heb ik nog deel genomen aan een prijsvraag waarin de vraag naar betaalbare huisvesting (bouwen voor een TON) centraal stond. Er werden 100 plannen ingediend, waarvan uiteindelijk na de gebruikelijke ronden vier plannen overbleven, met overigens een opmerkelijk hoog bOOOsting gehalte. Ons plan dat samen met De Loods en bouwbedrijf Verhoeven werd ingediend onder het sprekende motto asTONishing werd evenals de andere genomineerde plannen niet door de jury voorgedragen voor uitvoering, omdat dergelijke bouwwijzen en gebouwprodukten bewezen hebben het in de markt slecht te doen. Afwijkend materiaalgebruik bijvoorbeeld onderstreept de kwetsbaarheid van het concept. Metalen en kunststoffen hebben zich in het verleden inferieur getoond ten opzichte van de klassieke materialen en hoe inventief het woonconcept zich ook presenteert, de uitwerking kan in de ogen van de jury geen genade vinden. De druk van de markt is evenwel zo groot geworden in het segment dat zich aan de onderzijde bevindt, dat er een antwoord MOET komen op de vraag naar betaalbare huisvesting: de zogenaamde TON-woning problematiek. Een van de plannen wordt overigens om die reden binnenkort wèl in uitvoering genomen. Het aardige is dat de uitvoerende partij van die woning een traditioneel bouwbedrijf betreft. Een bedrijf dat buiten de bouw om wil bouwen en daartoe de oorspronkelijke ontwerpers, CEPEZED in dit geval, heeft benaderd. Dus wie weet wordt dan toch binnenkort de zogenaamde HAARLEM-woning op de markt gebracht. De doorwinterde archineers onder ons kennen de woning nog van zijn uitstapje op de markt in Haarlem. Een bibberend roze skeletje dat in de vrieskou werd opgetrokken en een glanzende huid die als een warme pels er om heen werd gedrapeerd, zodat het bibberen vanzelf ophield. En in luttele tijd. De woning is uiteindelijk op de werf van de bouwer ten onder gegaan aan niet bedoelde bestemmingen. Ondanks de voortvarende demonstratie en de potentiële positie in de markt, namelijk een vrijstaande woning met dakterras voor minder dan een TON, bleek de weerstand van de autoriteit en de professional te groot voor Haarlem. Voer voor mijn stelling dat als de pionier zijn daad heeft volbracht dan wordt hij door de professional ontmand, om te voorkomen dat een potentieel sterke bouwwijze en een pretentieus product de dichtgetimmerde structuur van de markt zouden ondermijnen.
Ter voorbereiding van het symposium hebben we de pioniers en de projecten voor zo ver ze nog bestonden of toegankelijk waren bezocht. Het zou een goede zaak zijn als meer personen en dan in het bijzonder de professionals zo'n trip zouden maken. De pionier herken je aan de gedrevenheid. Pretlichtjes over vroeger. De anekdotes over de eerste bouwactiviteiten en 'wie daar wel niet bij waren'. Blijken architect en projectleider zwagers te zijn geworden/geweest. Soms stond het vast dat het project in feite geblokkeerd werd door dezelfde instantie die het onderzoek stimuleerde, maar men schrok terug voor de ultieme consequenties. Of kwamen bewoners in opstand tegen de vreemde eend in de bijt, die -helaas- en dat moet gezegd, ook niet zou uitgroeien tot een oogverblindende witte zwaan. En dan de bewoners. Soms nog met een innige band voor de architect, soms met een aanstekelijk enthousiasme over een woning die alles kan en die niemand ziet zitten. Over die eigenaardigheden kan het ook gaan. Misschien niet direct in het programma, maar toch zeker in de kantlijn en tijdens de pauze. De vraag is natuurlijk of we door moeten gaan. Steeds maar weer en steeds opnieuw met de geschiedenis voor ons. Niet achter ons, want het blijkt dat in de innovatie de overlevering schuilt en dat maar zelden een oorspronkelijke gedachte of toepassing wordt voorgetoverd. Het zijn voor sommige mensen oude koeien die we uit de sloot halen. In zekere zin is dat waar, maar dan moet wel worden beseft dat dat nu nog kan. En dat het tijd is om terug te zien voordat een volgende hausse aan doeltreffende, goedkope woningen de markt zal beïnvloeden, of laten we zeggen beroeren om over bereiken maar te zwijgen. Pioniers, prototypen en onvervalste experimenten vieren geen hoogtij meer. Tegenwoordig wordt het experiment keurig in een bouwstroom van meer buitenissige uitingen geplaatst. En soms steekt de onderzoeksinstelling de nek uit met een pleidooi voor een andere bouwwijze. Het beeld is uiterst verwarrend. Technologie staat hoog in het vaandel. Milieu en toekomst worden aan elkaar geknoopt. Eenvoudige aanpasbaarheid en demontage worden gepropageerd.
Déja vu? Back to the Future? Het lijkt mij een inspirerende confrontatie.
Voor Pioniers en Professionals, maar ook voor de Praktijk van alle dag.
Op 25 juni, TUE, Auditorium, vanaf negen uur! programma
Jan Westra