USHB Brug

09 september 2010: De nieuwe fietsbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal krijgt een innovatieve constructie: een driehoekig composiet brugdek en wentelende toegangswegen van ultradun beton.

Dit wordt een brug die verdwijnt in het landschap. Geen plompe opritten, geen dikke streep waar het brugdek is en ook geen massieve boog die het dek torst. Als de provincies Noord-Holland en Utrecht volgende maand de definitieve beslissing nemen, wordt de nieuwe fietsbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal bij Nigtevecht een elegante en ranke constructie.
Aan weerskanten brengen twee ijle spiralen van dun beton de fietser langzaam in hoger sferen. Het brugdek is een 130 meter lange driehoekige doos van kunststof, de punt wijst naar beneden. Het dek hangt aan een dunne stalen boog.

Bedenker is Rogier de la Rive Box, ontwerper te Nigtevecht. Ruim tien jaar geleden kwam het eerste plan voor een fietsbrug, een enorme pyloon van 46 meter hoog waaraan een zware brug kwam te hangen. Daar hadden inwoners en bestuurders van Nigtevecht nogal wat bezwaren tegen. Ik heb toen een alternatief plan gemaakt, met een zo licht mogelijke constructie. De la Rive Box sprak met vliegtuigontwerpers, betondeskundigen en materiaalonderzoekers en bracht in zijn plan al die disciplines bij elkaar. Zijn brug bleek 25 procent goedkoper en zijn ontwerp werd geselecteerd.
Hij begon met het brugdek en won advies in bij de faculteit luchtvaart- en ruimtevaarttechniek van de TU Delft. In de luchtvaart is ruime ervaring met composieten opgedaan, een Airbus zit vol met composietmateriaal. En ja, een brugdek kon ook wel van een driehoek van polyester en glasvezel gemaakt worden, in de hoeken en in het holle midden versterkt met koolstof. Dat maakt het brugdek licht, en daarom kon de boog die het dek omhooghoudt ook licht worden. De boog is een hol en driehoekig profiel van staal geworden, met zijden van 1,20 meter. Het staal zal met een dun laagje aluminium worden beschermd tegen de elementen. Vroeger zou je dat misschien verzinken, zegt De la Rive Box. Maar dat zink spoelt op den duur uit en komt dan in het grondwater. Aluminiseren is milieuvriendelijker. De zijde van de boog die naar het zuiden is gericht zal worden voorzien van fotovoltaïsche zonnecellen, die elektriciteit opwekken voor onder meer de brugverlichting. Het zijn ledlampjes die in de balustraden zijn aangebracht en aanspringen zodra iemand de brug betreedt.

Het spectaculairst zijn de spiraalvormige opritten. De straal van de cirkel is 22 meter en in drie keer rondcirkelen legt een fietser ongeveer 200 meter af. Hij is dan 8,5 meter boven het maaiveld. De opritten zijn van ultra-hogesterkte beton (UHSB), een nieuwe betonsoort die is samengesteld uit zeer fijne deeltjes cement en zeer fijn gemalen vulmateriaal, gewapend met stalen of kunststof vezels. UHSB is keihard, het lijkt wel op keramiek. Het kan in mallen van allerlei vorm worden gegoten, want de traditionele wapening met stalen staven kan achterwege blijven. Daardoor hoeven de fietsbrugopritten maar vier centimeter dik te zijn - zo dik als een deur.
USHB staat internationaal zeer in de belangstelling. Licht maar toch sterk bouwen biedt voordelen, zeker als op beton bespaard kan worden. En bij de fabricage van cement, het belangrijkste bindmiddel van beton, komt nogal wat CO2 vrij. In Zuid-Oostenrijk wordt op dit moment bij Völkermarkt een grote brug over een dal gebouwd waar de pijlers en de boog van deze betonsoort zijn gemaakt. Ze zijn daardoor onwaarschijnlijk dun geworden. Nederland ligt in het ultra-hogesterkte segment een beetje achter, erkent een woordvoerder van de brancheorganisatie Cement&Beton.

Op een klein bruggetje in een park en een kleine overkapping bij Zonnestraal in Hilversum na is er met UHSB nog weinig gedaan. De brug bij Nigtevecht moet daar verandering brengen. De oprit kan in acht delen per omwenteling in een gespecialiseerde betonfabriek worden gegoten, en ter plaatse worden gemonteerd.
Ultra-hogesterkte beton wordt nog zelden gebruikt.


Bron: NRC Handelsblad, 26 aug2010, pag08 Wetenschap
Auteur: Warna Oosterbaan
Auteursrecht: NRC Handelsblad BV 

Voor meer UHSB info zie ook het symposium van het Cement @ Beton Centrum van 7 september jl.