Verslag Jubileum Booosting 25

09 januari 2014: Verslag van het 25-jarig jubileum Bouwinnovatie maakt de toekomst! door Jan van der Windt - secretaris Booosting.

Bouwinnovatie maakt de toekomst!

Het bestuur van Booosting heeft zich, in de aanloop naar het 25-jarig jubileum afgevraagd of haar werkwijze, het bij elkaar brengen van ontwerpers en makers, nog voldoet en voldoende energie geeft voor de toekomst.
Op 12-12-12 werd daarom een bijeenkomst met de Booosting aangeslotenen gehouden waarin alle aanwezigen drie minuten mochten pitchen teneinde aan te geven wat Booosting voor hen betekende of zou moeten betekenen. Op deze bijzondere avond kwam veel energie los en het overtuigde het Booosting bestuur dat we door konden met het Booosting netwerk.

Naast de eigen visie van de Booosting aangeslotenen in het van belang om ook de signalen van maatschappelijke veranderingen goed waar te nemen. Voor het jubileum hebben we een programma samengesteld waarin nader wordt gekeken naar het tijdsgewricht van dit moment. Transitie is nu het kenmerk van de dingen die gebeuren. Het bestuur heeft daarom twee sprekers uitgenodigd die dit tijdsgewricht vanuit de politiek en de woningmarkt goed kunnen duiden en een tweetal sprekers dat vanuit projectontwikkeling en -financiering al invulling geeft aan de transitie. Game changers!

Een ander idee, om vanuit maatschappelijke vraagstukken de visie te vragen van een aantal personen die al eerder een bijdrage aan Booosting hebben geleverd, werd toen ook geboren. Dit heeft geresulteerd in het boek: Glimpses of the future. Met hun vooruitblikken kunnen we ons beter oriënteren en de richting bepalen waarin Booosting zich moet ontwikkelen. 

Met deze voorbereiding is ons 25-jarig jubileum gestart met een welkom door voorzitter Joost Heijnis.
Joost Heijnis neemt de aanwezigen mee naar de periode van oprichting en laat zien dat ook in die periode al naar de toekomst werd gekeken, door Booosting oprichters maar ook door de jonge Joost die daarmee zijn nieuwsgierigheid naar nieuwe oplossingen ontwikkelde. De ontwikkelingen in de techniek gaan geleidelijk, maar als je ze op een rijtje zet dan zie dat er stap voor stap progressie wordt gemaakt. Dit is anders dan bij de veranderingen in de maatschappij. Joost geeft aan dat we te maken hebben met majeure transities, in energie, woningmarkt, ruimtelijke ordening. Deze veranderingen gaan snel, vaak te snel om met techniek te kunnen volgen. Onderzoeken, Ontwerpen en Ontwikkelen zijn nog steeds van toepassing als we willen inspelen op de maatschappelijke veranderingen. Er is een platform nodig dat vanuit een hoog abstractieniveau de veranderingen kan begrijpen, duiden en faciliteren met nieuwe antwoorden. Dit is een ingewikkeld proces dat met Booosting als innovatieorganisator kan worden aangepakt. Bouwinnovatie maakt de toekomst!

Bert Lieverse geeft als dagvoorzitter/moderator, aan dat het bij veranderingen en ontwikkelingen uiteindelijk gaat om wat het opbrengt, met andere woorden wat er wordt gescoord. Booosting heeft vaak gescoord door tegendraads te zijn en tegen de stroom in te zwemmen waardoor een andere aanpak zichtbaar werd. Daarnaast zien we dat in de bouw de veranderingen heel langzaam gaan. Een voorbeeld daarvan is dat er in 1990 al bijeenkomsten waren om faalkosten terug te dringen en dat deze er anno 2013 nog steeds zijn. Bert vraagt de aanwezigen vanuit verschillende invalshoeken naar de lezingen te luisteren, zodat de waarde van de discussie vanuit de verschillende waarden als duurzaamheid, Technologie, Flexibiliteit¸ Financiën en Levensduur, kan worden gevoerd.

Eric-Jan de Rooij laat zien dat anders denken over ontwikkelen leidt tot kansen die in normale omstandigheden niet worden benut. Restructief is een van de woorden waarmee Lingotto aangeeft dat die andere invalshoek ook onderbouwd kan worden. Met de juiste aanpak voor gebouw en markt wordt een eerste fase van een project opgepakt, Co-creatie, sterk positioneren, slim en gefaseerd investeren zijn dan de uitgangspunten. Een ander uitgangspunt is de tijd nemen om een andere markt te laten ontstaan, marktcreatie. Dat klinkt zo simpel maar je moet met alle partners wel dezelfde visie aanhangen of ontwikkelen. Uit het verhaal van Eric-Jan komt naar voren dat er heel wat denkwerk en uitleg aan alle betrokkenen nodig is om een gezamenlijk idee over het te ontwikkelen project te vormen. Overtuigingskracht van de initiatiefnemer en verbeeldingskracht van alle deelnemers is vereist. Door Lingotto zijn er mooie voorbeelden gegeven van de nieuwe manier van ontwikkelen. Maar is het niet veel meer dan alleen maar ontwikkelen, het is ook op een andere manier kijken naar de waarde van een gebied, een gebouw, een leefgemeenschap. De wil creëren om - met elkaar - te verschuiven naar andere verhoudingen en een andere wijze van samenwerken is al gesetteld in het veld van de stedenbouwkunde. Het start met een project, ontwikkelt en grijpt om zich heen. Toch heel iets anders dan een heel plan bedenken en dat over een gebied uitrollen. Is de methode van Lingotto de toekomst of speelt men hier in op de huidige economische situatie? Voer voor discussie!

Guus Berkhout de fondsmanager van Triodos Bank heeft drie gezichtspunten voor ons in petto het vertrouwen dat de bouwmarkt wel of niet verdiend, duurzaamheid en het gebrek aan geld om initiatieven te nemen.
Als we over innovatie in de bouw praten is de grootste winst voor de bouwmarkt te halen in het vertrouwen dat moet worden gewonnen. De bouw moet waarmaken wat men heeft afgesproken. Berkhout is het met Jansen eens dat de bouw garant moet staan voor haar product. Wat betreft de duurzaamheid ligt de Triodos Bank op koers, de waarde van vastgoed wordt bepaald met behulp van een score op de bekende begrippen People, Planet, Profit, aangevuld met Project. De waarde wordt bepaald door de milieu-, sociale, ruimtelijke en economische aspecten. De bouw kan hiervan profiteren als men meer oog heeft voor lager energiegebruik, meer flexibiliteit, gebruik van duurzame grondstoffen en cradle-to-cradle mechanismen. Als fondsmanager is het voor Berkhout niet eenvoudig om geld voor duurzame projecten te vinden, het is er wel maar het komt niet beschikbaar voor de bouw. Heeft dit met het vertrouwen in de bouwmarkt te maken?

Peter Boelhouwer (TUD OTB) is gevraagd om de woningmarkt nader te verklaren. De woningmarkt heeft van alle sectoren in de bouw het meest te lijden van de huidige economische omstandigheden. Het is echter ‘stilte voor de storm’, de woningmarkt zit in een transitiefase. De druk op de markt zal door de groei van het aantal kleinere huishoudens toenemen, een blijvend tekort van circa 250.000 wooneenheden wordt voorspeld. Het tekort aan wooneenheden wordt veroorzaakt door trends en het lage aantal woningen dat jaarlijks wordt opgeleverd. Sinds 1990 is de prijs van een woning veel meer gestegen dan de bouwkosten, dit geeft o.a. aan dat de woning een investeringsgoed is geworden. De bouw heeft door de jaren heen een product ontwikkeld dat voor een veel hogere prijs kan worden verkocht, de prijs van de woning steeg veel harder dan de bouwkosten van een woning. Het meest interessant is de vraag of de koopwoningmarkt wezenlijk van karakter verandert. Wordt de woning meer consumptiegoed dan investeringsgoed, zoals in Duitsland? Voor het vlottrekken van de woningmarkt zou een deel van de oplossing kunnen worden gevonden in het reduceren van bijkomende kosten, de bouwsom in nu ongeveer 50% van de stichtingskosten. De markt stimuleren kan verder door kleine initiatieven te ontwikkelen die positieve resultaten opleveren waardoor het vertrouwen in de markt terugkomt. Kortom, de woningmarkt vraagt op dit moment om precieze interventies, goed afgestemd op stedenbouwkundige eisen, ontwikkelt voor specifieke doelgroepen en leefstijlen. De markt vraagt om authenticiteit. Met deze aanwijzingen van de woningbouwprofessor is het duidelijk dat de woningmarkt niet met een oplossing wordt gevangen. Goed nadenken met meerdere disciplines over de integrale opgave is van groot belang. Booosting kan hier mee aan de slag.

Paulus Jansen ziet meerdere drivers voor innovatie. Innovatie is gewenst door de groei van de kleinere huishoudens en het feit dat veel ontwikkelingen in de stad zullen plaatsvinden oa. door middel van herontwikkeling van bestaand vastgoed. Daarnaast gaan we van bezit naar gebruik(sgemak) en worden levensduurkosten en energiekosten bepalend bij nieuwe investeringen.
Jansen spreekt, namens de politiek en over de hoofden van de Booosting aangeslotenen heen, de bouwwereld aan. De bouw moet volwassen worden en garant staan voor hun product, zoals de auto-industrie dat doet. De opdrachtgever moet dan wel meer afstand nemen, de prestaties beschrijven en na de bouw het product afnemen. Instrumenten als integrale aanpak, vereenvoudigde gelijkwaardigheidstoetsing, ketenintegratie en verzekerde garantie zijn hard nodig om die situatie te bereiken. De overheid dient als leading customer het voorbeeld te geven.
Kansen zijn er voor de bouwmarkt te over, ook in deze tijden. Coöperatieve opdrachtgevers zijn nu met internet te mobiliseren. Verduurzamen van bestaande woningvoorraad kan door industriële renovatie in bewoonde staat verder uit te denken. Integrale aanpak van isolatie, ventilatie, verwarming etc . in bestaande woningen. Voor bedrijfsterreinen geldt dat de integrale aanpak ligt in het zoeken naar oplossingen tussen bedrijven die elkaar aanvullen in energetisch opzicht. De huisvesting van grootschalige datacenters tussen de landbouwproducenten is daar een voorbeeld van. De bouwmarkt kan al deze mogelijkheden zo aanpakken. Van de politiek mogen we verwachten dat wordt ingezet op minder maar betere regels, normering voor duurzaamheidsagenda, dat de keuze wordt gemaakt tussen certificeren of publieke controle. Als het aan de SP ligt wordt het gebouwdossier zeer belangrijk. APK voor gebouwen, waarbij allereerst het binnenklimaat op de korrel wordt genomen teneinde dit snel te verbeteren. Kortom, er zullen veranderingen komen die ervoor zorgen dat er andere drijfveren ontstaan, de traditionele bouwmarkt moet zich aanpassen.

Hoe nu verder?
Op deze jubileummiddag komt uit meerdere richtingen naar voren dat maatschappelijke veranderingen grote gevolgen hebben voor de bouwmarkt. Daarnaast zijn in het boek Glimpses of the future een aantal belangwekkende items in beeld gebracht die om nadere discussie of uitwerking vragen. De bouwmarkt kan erop inspelen maar de vraag is of men daar met de huidige verhoudingen toe in staat is. De maatschappij vraagt om andere antwoorden. Om innovatie, niet alleen van producten maar ook van processen. Het is duidelijk dat hier nadere invulling aan worden gegeven, maar de manier waarop dit moet gebeuren is nog niet helder.

De nieuwjaarsbijeenkomst van Booosting zal in het teken staan van een nieuw programma en een nieuwe werkwijze (organisatie). Met de aangeslotenen van Booosting zullen in de komende (25?) jaren deze openstaande vragen worden opgepakt en worden ingedikt tot projecten waaraan kan worden gewerkt.

Jan van der Windt
secretaris Booosting