Verslag Nieuwe klimaatgevel TU/e Bouwkunde

13 maart 2002: Verslag van het projectbezoek aan de nieuwe faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven op 12 maart 2002. Groene kolos voor Bouwkunde

Groene kolos voor Bouwkunde

‘De vrouw van de schoenmaker loopt barrevoets’ wil het spreekwoord weliswaar, maar het had iets gênants: een Bouwkundefaculteit zonder eigen gebouw. De schande is eindelijk uitgewist. De faculteit Bouwkunde van de TU in Eindhoven heeft in de zomervakantie Vertigo betrokken; het eigen faculteitsgebouw. Het woord ‘eigen’ slaat ook op de architect, Bert Dirrix, die na een meervoudige opdracht werd geselecteerd voor deze prestigieuze en complexe opgave. Hij werd zelf eens opgeleid aan diezelfde TU/e en was er tot voor kort hoogleraar architectuur.

Atrium
Geheel in lijn met het actuele thema herbestemming, werd er niet nieuw gebouwd maar werd een bestaand gebouw op de campus ingrijpend gefacelift. In het overkoepelende masterplan was het voormalige onderkomen van de faculteit Scheikunde aan Bouwkunde toegewezen. Dirrix heeft het bestaande laboratoriumgebouw eerst tot op het betonnen skelet gestript en vervolgens herschapen tot een statige en kalme no-nonsense kolos.
De bestaande hoofdmaten van de betonconstructie dicteerden de te varen koers. Een grondvlak van 30 bij 40 meter is bijvoorbeeld verre van ideaal als het gaat om daglichttoetreding. Om kantoorruimtes niet alleen tot de gevelzone te beperken, was de introductie van een atrium eigenlijk opgelegd pandoer. Aan de noordgevel is daarvoor over de bovenste vijf verdiepingen een gat uit de vloer gezaagd waarlangs het grootste gedeelte van de stafruimtes is gesitueerd. Om de verloren vierkante meters te compenseren, heeft Dirrix handig gebruik gemaakt van de overmaatse verdiepingshoogte (5.40 m) door tussenverdiepingen aan te brengen.

Frisgroen
Een klein half jaar voor de ingebruikname van het faculteitsgebouw was Booosting er al te gast voor een kritische voorbeschouwing. Voorafgaand aan de rondleiding, werd achtereenvolgens het architectonisch ontwerp toegelicht door Bert Dirrix en het bouwfysisch concept door Martijn Vercammen van Adviesbureau Peutz. De architect onderstreepte nog eens zijn voornaamste uitgangspunt om een glazen bouwvolume neer te zetten. Dit staat haaks op de aanbevelingen van de bouwfysisch adviseur die een 70% ‘dichte’ gevel bepleit. De uitwerking resulteerde in de combinatie van stroken normaal glas met grote vlakken gezeefdrukt glas. Deze in frisgroen geprinte panelen zijn inmiddels het handelsmerk van Vertigo. Het verticale strepenpatroon heeft van dichtbij nog het meest van een bamboebos, maar blijkt vanuit de verte een geabstraheerde foto van een steigerconstructie te zijn.
De zeefdruk bestaat uit ingebrand gepigmenteerd glasemaille dat, en dat is opmerkelijk, aan de buitenzijde is aangebracht. Dirrix wilde deze pertinent niet aan de spouwzijde, omdat het effect dan als gevolg van reflecties verloren zou gaan. Hoewel de benodigde vervaardigingstechnieken voor de glaspanelen ook in Nederland voorhanden zijn, werd de voordeligste fabrikant in Zaragoza gevonden.

Bouwfysica
Vercammen had zo mogelijk nog meer uit te leggen. Het bleek geen sinecure om alle eisen bouwfysisch helder te vertalen. Negen verschillende klimaatzones, een atrium, de mix van kleine werkcellen en grote ateliers en de overweldigende hoeveelheid glas in de gevel, vergden het uiterste van de adviseur. Het gevolg is een hybride gebouwbeheerssysteem waar zo’n beetje alles in zit. Studenten hebben voortaan alles binnen handbereik; een stukje tweede-huidfaçade, bedrukte glaspanelen, reflecterend screendoek, beweegbare rolluiken achter de gevel, koelplafonds en een ventilatiemengsysteeem met wervelroosters.
Wim Zeiler, hoogleraar installatietechniek aan diezelfde TU/e was niet onder de indruk. Hij had in zijn tegenlezing met een venijnig rood pennetje een spoor van kritiek en scepsis in het bouwfysisch adviesrapport achter gelaten. Of hij, of toch het adviesbureau, gelijk krijgt zal de praktijk uit moeten wijzen. De eerste hete zomerdagen heeft Vertigo in ieder geval glansrijk doorstaan.

Letterbak
Het faculteitsgebouw kent wel wat ongemakkelijke kantjes, maar dat kenmerkt een tweedehandsje. Er zitten vele experimentele facetten aan Vertigo, maar zo hoort het ook in een huis dat ontwerpen, bouwen en studeren verenigd. Vooralsnog krijgt Vertigo het voordeel van de twijfel. Na de gewenningsperiode zal ook blijken of het gebouw een cultuurverschuiving bij de gebruikers heeft teweeggebracht. Ontstaan er andere werksituaties t.g.v. de rigide scheiding tussen studenten (verdieping 2 tot 5) en docenten (6 tot 9)? Levert het werken in de immense letterbak langs het atrium een voordelige of onplezierige vorm van sociale controle op?

En dan die naam; Vertigo. Natuurlijk zit er een woordspeling in die appelleert aan de overheersende groene kleur (het Franse vert). In de motivatie achter de keuze wordt voorts gerefereerd aan de ‘duizelingwekkende ruimtelijkheid’ die het begrip zou impliceren. Het Engelse woordenboek is aanzienlijk minder euforisch. Vertigo betekent zo veel als hoogtevrees (Hitchcock, 1958), een draaierig gevoel in het hoofd, desoriëntatie, de angst om naar beneden te storten. Laten we het, met gevoel voor symboliek en drama, houden op ‘de aantrekkingskracht die wordt uitgeoefend door een onbekende diepte’.

Maarten Willems
Secretaris Booosting | docent TU/e

Aankondiging Nieuwe gevel TU/e Bouwkunde