Verslag projectbezoek De Zwerfkei

21 maart 2003: Verslag van het bezoek aan het futuristische busstation in Hoofddorp op 20 maart 2003: De moedige mensen van het Zwerfkeiteam.

De moedige mensen van het Zwerfkeiteam

Moedig, omdat je niet weet waar je uit komt als je er aan begint, aldus een van de aanwezigen. Een boeiend proces om aan te horen. Kort tijdsbestek, nieuw idee uitwerken met branchevreemde maritieme technieken, nieuwe toepassing van piepschuim als constructiemateriaal, enz.Het woord vertrouwen viel herhaaldelijk. Zonder vertrouwen van alle bouwpartijen in elke andere teamgenoot was de prachtige Zwerfkei, het futuristische busstation in Hoofddorp, nooit ter wereld gekomen.

Heer Haandrikman, opdrachtgever
De Zuidtangent kostte uiteindelijk 250 mln. Euro, voor 14 haltes mét uitstraling. Het was een Europese aanbestedingsprocedure voor architecten. Uiteindelijk werd het VHP Architecten uit Rotterdam met architect Nio. Voor de uitvoering was het project op de markt niet te slijten. Haandrikman had relatie met aannemer Ooms, met wie al eerder een halte was gerealiseerd en zo werd het project toch uitgevoerd. Het project won twee prijzen: langste busbaan en meest innovatieve project, omdat er ook een trambaan van gemaakt moest kunnen worden.

Heer Nio, architect
Het station is voor lokaal openbaar vervoer. Er moest een ander beeld van openbaar vervoer komen: uitstraling. Initieel was gedacht aan een visgraatmotief met aparte bushokjes. Nio wilde een integrale aanpak en deze is geaccepteerd. Het moest een ‘los’ ontwerp zijn. Nio presenteerde twaalf voorstellen, met het eindvoorstel reeds in gedachten. Veel gesprekken zijn gevoerd over de productiemethode, traditioneel of industrieel. Een ontwerp van een ligbad op basis van piepschuim (modulair) was een voorbeeld om voor een industriële methode te kiezen. De vraag was hoe krijg je de vorm controleerbaar voor productie. Krachtberekeningen zijn statisch uitgevoerd. Voor verlichting e.d. zijn uithollingen gemaakt. Het project was teamwork met veel vertrouwen onder de partners.

Heer Lont, aannemer
Ooms Bouwmaatschappij bouwt over de gehele wereld veel in bitumen, voor woningbouw en utiliteitsbouw en landingsbanen. Toen Lont het ontwerp van het busstation voor het eerst zag vond hij het een bijzondere fantasie van de architect. Maar na een gesprek met de architect heeft hij gedecideerd gezegd “We doen het”. Ondanks alle onzekerheden. Ooms is een innovatief bedrijf en de pr-uitstraling van dit project is erg belangrijk. Na de toezegging kwamen alle technische vragen, over de dichtheid van het piepschuim en de dikte van de polyester, en de daarmee samenhangende prijs. Toen vormde zich een bouwteam om alle vragen voor een bouwaanvraag op te lossen. Uiteindelijk is het busstation in een tent gemaakt.

Heer van der Windt, ingenieur
Ingenieursbureau Zonneveld had al eerder ervaring opgedaan in projecten met bijzondere vormgeving. In het programma Cimatron is het busstation gemodelleerd, inclusief alle voorzieningen. Dit programma is ook gebruikt voor de besturingssoftware van de vijfassige freesmachine. Het laminaat van het busstation is zo’n 900 m2 en is 5 tot 8 mm dik. De grootste overspanning is 32 meter. De maximale doorbuiging bij wind is 100 mm. Er zijn verschillen in uitzettingscoëfficiënt tussen piepschuim en polyester. De huid van polyester vangt alle krachten op, het piepschuim fungeert als afstandhouder, tegen plooien. Op enkele punten in het model kwam het polyester los van het piepschuim. Hierdoor zijn eisen gesteld aan de kromtestralen in de huid, die moesten groter zijn dan 150 mm. Om de krachten naar de fundering te leiden is gewerkt met multiplex en staalplaten.

Heer de Boer, freezer
Marin is een kennisinstituut voor maritieme constructies. De inbreng in het project was de modelmakerij. Marin heeft een vijfassige freesmachine en kan volledig 3-D freezen (minder banen nodig dan bij drie-assig). De aanpak was het project op te delen in kleine blokken en deze op het werk te verlijmen. Het project is uitgevoerd in EPS 15, blokafmeting 4x1,25x1,25 meter. Totaal 200 blokken. Vooral aan de aansluiting van de diverse vlakken is aandacht geschonken. In het bijzonder moest rekening worden gehouden met de maand levertijd van de blokken, de toleranties van piepschuim van 5 mm/m en de grote afvalstroom bij het freesen. Na het freeswerk vond geen handmatige nabewerking plaats en zijn de extra mogelijkheden van CNC benut.

Heer Schrama, montage, constructie van kunststofwerken
Kenmerken van kunststof zijn vormvrij, lichtgewicht, vandaalbestendig, antigraffiti, vlamdovend, UV-bestendig en milieuvriendelijk. Polyproducts is gespecialiseerd in de verwerking van vezelversterkte kunststof voor o.a. gevels, betonmallen, appendages. Het verlijmen van de piepschuimblokken en het aanbrengen van de vezelversterkte kunststof is op de bouwplaats gebeurd in een tijdelijke productiehal (tent). Kritiek punt in de productie was het hijsen en het plaatsen van de dakdelen m.b.v. een hulpstaalconstructie. Schrama roemde de open en constructieve samenwerking tussen alle projectpartners.

Heer Verburg, architect, bestuurslid Booosting, tegenlezer heeft twee vragen:
1. Waarom niet vaker kunststof als hoofddraagconstructie?
2. Is het zo dat krappe budgetten innovatief denken bevorderen? Maar is E 800/m3 wel zo krap?
Hij vindt het busstation een prachtig bouwwerk en bewondert ook de samenwerking, maar vraagt zich af wat er nieuw aan is. In de daarop volgende discussie antwoordt Nio dat het innovatieve vooral in de schaal van het project zit. Niet in de wijze waarop het in elkaar is gezet, want daarvoor waren veel handelingen nodig en zijn traditionele technieken gebruikt. Zo blijkt er ook veel tijd te zijn geschonken aan het wegschaven van de oneffenheden in het lichte schuim. Hij benadrukt dat het freezen en verlijmen wel vernieuwend is.

Een grote bottleneck blijkt nog steeds de stap van een organische schets naar de computer. De drijfveer om kunststof te gebruiken ligt voor Nio in de mogelijke toepassing van vloeiende vormen, waarvan dit busstation het begin is. Er zijn grote verwachtingen voor de toekomst; piepschuim is veel meer dan isolatie alleen.

Nico Noort
Corus Colors, bestuurslid Booosting

Aankondiging projectbezoek De Zwerfkei