Verslag Creatieve constructeurs gezocht
05 oktober 2004: Verslag van de activiteit Gezocht: creatieve constructeurs, 28 september 2004 in de Paperdome te Utrecht
Gezocht: creatieve constructeurs was de uitdagende titel van het minisymposium op 28 september in de Utrechtse Paperdome, een ontwerp van Shigeru Ban. Inzet was te onderzoeken welke rol constructeurs in toekomstige projecten kunnen spelen: medeontwerpers die de nieuwste technieken beheersen of op de achtergrond blijvende cijferaars die de ontwerpen van de architect realistisch maken.
Ed van Hinte publicist en schrijver van boeken als Lightness en Smart Architecture die een andere kijk op bouwen belichten, spiegelde een constructiewereld gebaseerd op andere constructiesystemen. Niet de klassieke constructies met staal en beton maar een techniek van wikkelen en winden, vergelijkbaar met de plastic krimpfolie rondom een stapel. Van Hinte werkt onder andere voor TU Delft Lucht en Ruimtevaarttechniek en ziet daar dat ingesleten uitgangspunten moeizaam verdwijnen. Bijvoorbeeld: de afstand van de ribben in aluminium vliegtuigen is nog steeds 50 centimeter omdat de oude tekenlinialen niet langer dan 50 centimeter waren.
Na Ed van Hinte belichten vier constructeurs hun visie op de positie van het constructeursvak. Voor Jan van der Windt, directeur van Zonneveld ingenieurs, is het vooral belangrijk dat een architect weet wat hij wil. ‘’De architect hoeft zelf geen groot constructief inzicht te hebben als hij maar duidelijk kan overbrengen wat zijn ideeën zijn”. Goed voorbeeld uit zijn praktijk is het winkelcomplex Alexandrium in Rotterdam waar Fons Verheijen duidelijk aangaf hoe hij de kurkentrekker hellingbanen naar het parkeerdak wilde hebben. ‘De constructeur kan dan een goed en realistisch voorstel maken.’
Jan Font Freide van Corsmit Raadgevend Ingenieurs wenst meer waardering voor eenvoudige zuivere constructies. Constructies van architecten zijn vaak meer beeldhouwwerken. Een brug van Calatrava suggereert een constructieve zuiverheid maar ontbeert deze meestal. Tegenover de overwaardering van deze hoogstandjes zouden de gewone gebouwen, zoals de naoorlogse hoogbouw, met simpele en doeltreffende constructies meer waardering verdienen. ‘’Rekenen wordt vaak denigrerend bekeken, maar het is het gereedschap van de constructeur, zoals het schetsen het gereedschap van de architect is” zo bestrijdt Font Freide de soms negatieve beeldvorming over het constructeurschap.
Rob Nijsse van ABT onderscheidt vier gradaties constructeurs: van de passieve constructeur die de ontwerpen van architecten doorrekent, via de constructeur ontwerper en de ontwerpende constructeur naar de architect. Ontwerpende constructeurs zijn actiever bij het ontwerp betrokken. Hij wordt concurrerend met de architect. Dit kan tot fantastische samenwerking leiden, maar vormt ook de kiem voor aanvaringen. De meeste constructeurs zijn nu nog de passieve uitwerker van de plannen. Een creatieve constructeur zal zich een deel van de ontwerpinspanning moeten toe-eigenen.
John Kraus van D3BN bewees fijntjes dat een creatieve constructeur een ‘contradictio in terminis’ is. Creativiteit impliceert dat je iets creëert uit het niets. Dat doen constructeurs niet. Inventiviteit, wat inhoud dat je vraagstukken oplost, sluit beter aan bij het werk van de constructeur. Ter vergelijking stelde Kraus het werk van een kunstenaar naast een wetenschapper: zonder Tolstoi was er geen “’Oorlog en Vrede’’ (creatie) zonder James Watt was de stoommotor door iemand anders uitgevonden (inventiviteit).
Het matige aanzien van de constructeur steekt de constructeurs soms. Arie Krijgsman neemt het de journalistiek kwalijk dat ze uitgebreid Van Berkel interviewen bij de opening van de Erasmusbrug, maar niet de moeite nemen de constructeur te interviewen. ‘’Maar de architecten komen naar ons toe en brengen hun verhalen, de constructeur zoekt ons nooit op’’ ageerde journalist Pieter de Mos van Cobouw. Passiviteit als weerkerend kenmerk van de constructeur, wat al wordt aangeleerd tijdens de studie, zo beamen de aanwezige studenten.
Mick Eekhout behoort niet tot de passieve constructeurs. Als gewaagd bedenker en producent van menig constructief hoogstandje weet hij zijn rol wel over het voetlicht te krijgen. In binnen- en buitenland wordt hij gevraagd voor risicovolle projecten. Een goede afscherming van je risico’s is bij zulke projecten essentieel.
‘’We worden gemangeld tussen de economen en de juristen’’ verzucht Rob Nijsse. ‘’Het mag steeds minder kosten, en als er iets fout gaat, staan de juristen klaar voor schadeclaims’’. Dat maakt dat de gemiddelde constructeur zeer behoudend blijft.
Caroline Kruit, van het vakblad Bouwen met Staal ziet daarin een verschil met het verleden. Tien jaar geleden organiseerde zij voor Ten Hagen Stam een ronde tafel gesprek tussen architecten en constructeurs. “’Toen was het vooral een ageren tegen elkaar; nu, tijdens dit symposium, liggen constructeurs en architecten dichter bij elkaar, maar strijden ze tezamen tegen verzwaarde maatschappelijke eisen.
Conclusie’s werden er niet getrokken. De constructeur zal meer naar buiten kunnen treden om zijn werk ruimere bekendheid te geven. Of ,de indeling van Rob Nijsse in gedachte, moet de constructeur duidelijker aangeven wat voor een type constructeur hij is. Voor tachtig procent van de gebouwen is een rekenaar-constructeur voldoende, voor tien procent een ontwerper-constructeur en voor tien procent een constructeur-ontwerper. Maar dan moet wel het verschil duidelijk zijn. ‘’Misschien zijn wij de diskjockeys van de toekomst. Vroeger slijtte de diskjockey zijn dagen in benauwde zweethokjes in een hoekje naast de dansvloer, nu staat hij op een troon in het midden van de dansvloer en is hij de held van de avond.’’
Frido van Nieuwamerongen
Klik hier voor de aankondiging van deze activiteit.