Verslag 1 - Activiteit 20 jaar Project XX
12 juni 2019: Building engineer en journalist Caroline Kruit was een van de ruim vijftig aanwezigen op de Booosting activiteit in en over het twintigjare circulaire Project XX te Delft, en zij schreef het volgende verslag.
Allesbehalve stoffig
Op een gegeven moment gingen de tv-schermen op zwart en viel een deel van een bureau naar beneden. Was dit het begin? Het begin van het voorspelde einde van Project XX? Het gebouw dat na twintig jaar tot stof zou vergaan? Was dat moment nu gekomen? Niets bleek minder waar.
Een goed deel van de mensen die acte de présence gaven tijdens de Booosting-bijeenkomst op 11 juni 2019, waren twintig jaar geleden ook bij de opening van het gebouw in het Delftechpark. Misschien kwamen ze uit sensatiezucht - de oorspronkelijke ambitie van architect Jouke Post stond helder voor de geest - misschien uit nieuwsgierigheid naar de staat van het gebouw. Of omdat IFD, recyclen en upcyclen, innovatie, circulair bouwen (en zo werden nog wat equivalenten genoemd) op dit moment op ieders agenda staan. Ook bij een nieuwe generatie studenten, zo bleek deze middag. De discussies waren aangenaam levendig.
Stralend project
Project XX zag er nog piekfijn uit. Tegen deze stralende achtergrond vielen de rimpels van de terugkerende aanwezigen net iets meer op. Daarmee was ook meteen de kern van het onderwerp gegrepen: gebouwen gaan (veel) langer mee dan mensen. Circulair bouwen is een ambitie die vele generaties overstijgt. Daarin zit een knelpunt als het gaat om businessmodellen, overheidsbemoeienis, eigendom en persoonlijke drijfveren. Maar is circulair bouwen wel een ambitie? Nee, het is een noodzaak om een integrale aanpak voor de bebouwde omgeving te ontwikkelen. Circulariteit is daar een onderdeel van. Biodiversiteit, klimaatadaptatie, energietransitie, nieuwe samenwerkingsverbanden en integrale oplossingen horen daar ook bij. Onder andere.
IFD hoezee!
Jouke Post vertelde het verhaal van Project XX nog maar eens. En stak daarbij hand in eigen boezem: die met zand gevulde vloeren zou hij nooit meer toepassen. Maar verder presteert het gebouw anno 2019 eigenlijk ver boven verwachting. De kartonnen luchtkokers, de scheiding van drager en inbouw, de modulaire opzet van het geheel: het gebouw is nog steeds een goed voorbeeld voor de mogelijkheden van industrieel, flexibel en demontabel bouwen. Project XX gaat nog wel twintig jaar mee en blijft daarmee een goed onderzoeksobject voor nieuwe generaties architecten, adviseurs en bouwers.
Bewustwording en innovatie
De parallelsessies tijdens deze middag gaven inzicht in een aantal "circulaire" projecten op verschillende schaalniveaus. Zoals het een Booosting-bijeenkomst betaamt, gaven deze presentaties (of: interactieve discussies) een kijkje in de keuken. Els Leclercq en Mo Smit (TU Delft Bouwkunde/AET) vertelden over circulair koken (een kookboek voor stedelijke ontwikkeling op een nieuw eiland in IJburg), architect Ad Kil (RO&AD architecten) sprak over het vergroten van je (groene) voetafdruk (en het project TIJ in het Haringvliet), Jouke Post over de circulaire revolutie en Césare Peeren (Superuse Studios) over de circulaire stad. Juist de verschillende invalshoeken maakten nog eens duidelijk hoe groot de opgave is, waarvoor de bouwbranche staat. Vernieuwing is noodzakelijk, maar bewustwording bij opdrachtgevende en beleidsmakende instanties is misschien nog wel belangrijker.
Stokken en wortels
De afsluitende discussie werd ingeleid door afstudeerders Floor ter Haar (Universiteit Utrecht) en Jelle Burger (TUD/Rijksvastgoedbedrijf). Ze gebruikten daarbij stellingen, waarop vanuit de aanwezigen al stevig werd gereageerd. Gijs Verweij (voormalig bestuursvoorzitter van Wereldhave en opdrachtgever van Project XX) hield vervolgens een pleidooi om vastgoed te zien als gebruiksvoorwerp en niet als belegging. "Die ontwikkelingswinst na het eerste jaar is puur lucht. Als ondernemer met enig maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel maak je geen bedrijfsplan dat daarop is gebaseerd. Je onderneemt voor de langere termijn. Dat betekent dat je voorbij die eerste huurperiode moet rekenen.”
Architect Wytze Patijn stelde dat overheidsbemoeienis voor het stimuleren van circulariteit wel degelijk een goed middel is. Wellicht niet dwingend (met een stok), maar door de branche een uitdaging te geven (een wortel). Patijn gaf enkele voorbeelden van andere industrieën waar dat heeft gewerkt, van regionaal tot Europees niveau. Maar harde, dwingende maatregelen geven eerder aanleiding tot het zoeken naar een ondergrens en zijn geen recept voor grootschalige vernieuwing, zo klonk het vanuit de aanwezigen. "Je hebt ook creatieve stokken", riposteerde de voormalig Rijksbouwmeester. Het verlangt een andere aanvliegroute voor het maken van regelgeving en dus is input van architecten (creatieve praktijkdeskundigen) daarbij noodzakelijk.
Wie pakt deze handschoen op?
Caroline Kruit
aankondiging van deze activiteit
filmpje Gebouw XX Delft - anno 2019 (3:12)