mOOOi mijns inziens #10: Oude en nieuwe kathedralen

01 november 1995: De rubriek mOOOi, mijns inziens heeft als motto: inspireer de lezer met een commentaar, een belijdenis haast, waarin mooi de hoofdrol speelt uiteraard binnen het kader van het aandachtsveld van Booosting. Een onbezonnen moment en je zegt ja en wordt vervolgens in stilte gepijnigd met de vraag wat echt mooi is. Deze mOOOi is van architect Eric Vreedenburgh.

mOOOi mijns inziens #10
Oude en nieuwe kathedralen

Wie Engeland per boot of tunnel binnenkomt kan nauwelijks om de plaats Canterbury heen. Deze stad is vooral bekend om zijn tales, zijn bijdrage aan de popmuziek en … zijn kathedraal.

Wat niet iedereen weet is dat deze beroemde Engelse kathedraal grotendeels in Frankrijk vervaardigd is. Toen na een brand in 1174 de kathedraal grotendeels opnieuw opgetrokken moest worden vond de Franse bouwmeester Guillaume de Sens de Engelse natuursteen niet goed genoeg. Besloten werd om de benodigde natuursteen uit de groeve van Caen te halen. Om zo efficiënt mogelijk met het vervoer om te gaan, werden alle bouwelementen in Frankrijk voorbewerkt en werd de kathedraal als een bouwpakket ‘roll-on, roll-off’ van Caen naar de boot naar Canterbury vervoerd.

Grassprietjes en spinnenwebben
Wat opvalt aan deze en de vele andere Engelse kathedralen is het zeer organische en sierlijke lijnenspel. Het middeleeuws dualistisch denken van de kathedralen-bouwers, waarbij de materie (steen) ondergeschikt moest worden gemaakt aan het spirituele (raam, opening) zocht vooral zijn weg in het steeds slanker worden van de kolommen. Hierdoor werden de bouwers genoodzaakt om meer rekening te houden met het krachtenverloop in de constructie. In de publicatie ‘Grote elementenbouw in de Middeleeuwen’ beschrijft M. Gout op welke wijze en context de assemblage heeft plaatsgevonden. Het fascinerende van deze kathedralenbouw is dat deze constructieve helderheid nooit tot rigide constructies heeft geleid. De technisch constructieve uitgangspunten hebben juist het sierlijke, haast plantaardige lijnenspel opgeleverd. Het is ook niet zomaar dat in het atelier Frei Otto de constructieve principes van grassprietjes en spinnenwebben worden bestudeerd. In contrast met het sierlijke lijnenspel in het interieur staan de meeste kathedralen als versteende ruimteschepen midden op een grasveld, vervreemd in de stad.

Juist al deze historische bespiegelingen kamen bij mij op toen ik recente producten van de Engelse architectuur bekeek. Ook deze staan vaak als ruimteschepen op een grasveld geparkeerd. High-tech. De vele high tensile cables samen met de mooi vormgegeven rvs fork en stud terminals, moeten zorgen dat deze moderne kathedralen niet opstijgen en dat men het bedrijf wat er in gehuisvest wordt van een modern imago voorziet. High-tech. Dat in architectenkringen over high-touch wordt gesproken is verder een onbeduidend misverstand waar de beroepsgroep zo goed in is. High-tech. De term hoor je gelukkig niet zo veel meer. Daarentegen wel het geklaag dat veel van deze gebouwen er behoorlijk roestig bij staan. In een bepaald geval moest na enkele jaren een complete rvs-gevel vanwege de roestvorming vervangen worden.

En het is ……moooi
Op zoek naar deze en andere interessante bouwwerken in de UK zoals Royal Cresent in Bath en een verlaten bouwwerk op een middenberm van twee snelwegen in Stonehenge, passeerde ik Londen. Ook deze plaats, grenzend aan Woodstock, heeft geschiedenis gemaakt met zijn muziek en vele verhalen. Ook hier staat een zeer bijzondere kathedraal. En ook deze kathedraal is ontworpen door een architect die niet vies is van elementenbouw en assemblage. Ook deze kathedraal krijgt zijn vorm door een sierlijk krachtenspel van de constructie. Ook dit is een gebouw waarin boodschappen verkondigd worden - high-tech - en het is ……moooi: kortom Channel 4 van Richard Rogers. Meer zeg ik niet, ga zelf maar kijken.

Eric Vreedenburgh
Archipel Ontwerpers

Deze mOOOi mijns inziens is verschenen in de
Booosting Nieuwsbrief #30 van november 1995.