mOOOi, mijns inziens #3: Ovulisme

01 juni 1994: De rubriek mOOOi, mijns inziens heeft als motto: inspireer de lezer met een commentaar, een belijdenis haast, waarin mooi de hoofdrol speelt uiteraard binnen het kader van het aandachtsveld van Booosting. Een onbezonnen moment en je zegt ja en wordt vervolgens in stilte gepijnigd met de vraag wat echt mooi is. Deze mOOOi is van industrieel ontwerper Marcel Vroom.

mOOOi, mijns inziens #3

Ovulisme

De eerste keer dat ik er langs reed, viel me direct het gebouwtje op. Of het nu mijn oog voor het afwijkende is of het feit dat de vorm, de kleur en het materiaalgebruik mijn technische sensoren prikkelden, kan ik mij niet meer herinneren, maar nog steeds frappeert me het contrast van het gebouwtje in zijn omgeving.
In een klein niemandsland, tussen het Kralingse Bos en de A16, op de rand van Rotterdam en Capelle, staat dit schijnbaar anonieme, duidelijke technische pompgebouwtje van de stadsverwarming. Tenminste, daar ben ik na enig speurwerk achtergekomen. Voordat de eigenlijke functie mij duidelijk werd – ik had wel zo mijn vermoedens – droomde ik telkens bij het passeren over de herkomst van de ellipsvormige buisvorm en de keuze van die ruime, vrijstaande locatie.

Als je de dichte, blauw gekleurde kopgevels nou eens zou vervangen door glazen wanden, had je mijns inziens een prachtige woning op een leuke plek, vlakbij het bos. Na het recente onderzoek naar de functie van het gebouwtje, de ontwerper en zijn beweegredenen, is de mystiek grotendeels verloren gegaan, maar dat heb ik er wel voor over om de langdurige, sluimerende nieuwsgierigheid op te geven en te verhalen over een moooi, meestal anoniem technisch product. En dan blijkt de fascinatie nog meer in petto te hebben: ze noemen hem het ‘Booster-station'.

De opdrachtgever is het Energiebedrijf Rotterdam; het ontwerp is van de heer C.C. van Strien, een inmiddels vuttende architect van het Ingenieurs- en architectenbureau van Gemeentewerken. Het ontwerp dateert uit 1985; de uitvoering vond plaats tussen mei 1986 en september 1987. Het betonwerk is van Lezan uit Leerdam; het staalwerk is van Meijers Serooskerke en van Robertson Bussum. Het Booterstation is een pompgebouw, waarmee de circulatiesnelheid van het water in de hoofdringleiding van de stadsverwarming wordt opgevoerd en bevindt zich tussen twee centrales.
De architect werd via een interne prijsvraag gekozen. Het is geen traditioneel gebouw voor ‘menselijk’ verblijf; het ontwerpmotto ‘geen huis maar een buis’ spreekt voor zich. Daglichtopeningen ontbreken geheel. Het ovaalvormige omhulsel van de technische installatie, met pompen, een trafo en meet-en regelinstrumenten, biedt via de halfronde wangen aan weerszijden van de apparatuur ruimte voor mechanische ventilatie. Het omhulsel van geprofileerde staalplaat staat op een betonnen kelder, die één meter boven het maaiveld uitsteekt. De buisvormige doorsnede komt volgens de ontwerper voort uit buizen, met een doorsnede van één meter, van de hoofdringleiding, die via de kelder naar boven komen. Binnen het daarvoor bestemde terrein is het station zo langs een sloot geplaatst, dat de buisvorm weerspiegelt in het water. Zeer poëtisch dus.
De schuine afsnijding van de buis lijkt niet voort te komen uit een bijzondere achterliggende gedachte. ‘Een worst wordt meestal ook schuin afgesneden en je hebt het gevoel dat je in de buis kijkt’. Het station was het eerste gebouwtje van het GEB waar geen hekken omheen geplaatst zijn.

Of het nu toeval is of de korte intensieve interesse in ovale buisvormen, ineens kom ik er meer tegen. Wonder boven wonder blijken er veel afkomstig van één man, de Engelse achitect Will Alsop. Zijn pre-occupatie met de ovale buisvorm is terug te vinden in zijn prijsvraag-ontwerp voor het, niet gebouwde, Britse paviljoen voor Sevilla, in het Visitors Centre aan de waterkant van Cardiff, in het ontwerp voor een ferryterminal in Hamburg en recentelijk bij het bovenste deel van het Hôtel du Departement in Marseille. In Alsop’s ontwerp voor het Visitors Centre in Cardiff zijn mijn dromen eigenlijk verwezenlijkt: de kopgevels zijn van glas.

Hij heeft echter, in tegenstelling tot Van Strien, gekozen voor een omhulsel vervaardigd uit ‘the lowest of low-tech materials’, aldus het Engelse tijdschrift Blueprint. ‘Its impact is proof of the power of a single strong idea’ besluit Blueprint, dat constateert dat er een plotselinge stortvloed is van eivormige, ovale en organische vormen sinds het einde van de tachtiger jaren. Het zogenaamde Ovulisme zou verklaard kunnen worden op verschillende wijzen, al of niet steekhoudend: als een expressie van het actuele groen-denken; of als een reactie op de rechte en rechthoekige typologieën van high-tech architectuur. Of de terugkeer van een thema uit het verleden, bekend als Bowellise in zijn laatste incarnatie. Een puzzel voor toekomstige architectuurhistorici. Een compliment evenwel voor de vooruitziende blik van architect Van Strien, al moet ik bekennen dat de ovalen van Alsop veel meer spanning hebben dan de ovaal van het Boosterstation. Maar die naám!

Marcel Vroom
Landmark Design & Technology

Deze mOOOi mijns inziens is verschenen in de

Booosting Nieuwsbrief #23 van juni 1994.