Productontwikkeling rubriek 28 Conceptueel ontwikkelen vs. ‘development by addition’
01 maart 2002: Booosting voorzitter Jos Lichtenberg, directeur van Buro A+ buro voor bouwproductontwikkeling te Roermond, met zijn 28e bedrijfskundige bijdrage over productontwikkeling.
Productontwikkeling rubriek 28
Conceptueel ontwikkelen vs. ‘development by addition’
In de bouw wordt wel gesproken over sluipinnovaties. De veranderingen gaan geleidelijk en traag. Bovendien gaat het vaak om veranderende functionele eisen op gebouwniveau waarop wordt ingespeeld door het bestaande te handhaven en daar vervolgens iets aan toe te voegen.
De spouwmuur was er al, sinds de energiecrisis stoppen we er isolatie in. Het is opmerkelijk dat men in landen waar de spouwmuur niet gangbaar was (bijna overal) toch niet tot een spouwoplossing is gekomen. In die landen heeft men isolatie buiten of binnen aan de traditionele massieve constructie toegevoegd. Dat geeft te denken. De ‘skeletbouw (kolommen met vloeren) als flexibele oplossing’ bestond al sinds Le Corbusiers ‘Domino’ huis (1914), maar in de 20e eeuw zijn er steeds meer installaties bijgekomen en moesten we leidingen kwijt. Die hingen we dus onder de vloer en we dekten deze af met vaak foeilelijke plafonds. Projectontwikkelaars zien die vreemd genoeg, inmiddels als onderdeel van de kantooruitstraling. Een beetje kantoor moet kennelijk zo’n lelijk plafond hebben. In menig project worden er ook nog leidingen bovenop de vloer aangebracht afgewerkt met een verhoogde vloer. Inmiddels hangt ca. 35% van de bouwkosten onder de vloer of ligt erop zonder dat we op het idee zijn gekomen om weer eens vanaf nul integraal na te denken. ‘Development by addition’ dus!
Alleen vanuit het conceptuele denken is een doorbraak te verwachten. De vraag dringt zich op wie dat als zijn taak zou moeten zien in de versnipperde markt die ‘bouwwereld’ heet. De industrie die de belangrijkste R&D-taken uitvoert, heeft meestal slechts een deelbelang. De baksteenfabrikant denkt op zijn gunstigst na over verbeteringen in de verwerking van bakstenen, over het voorkomen van uitbloei en wellicht over energieopvang in de gevel. Een integrale benadering vanuit het gebouw geredeneerd over het gebruik, het ontwerp, de bouwefficiency, het comfort etc. is voor hem een ‘ver van m’n bed show’.
De overheid, de BV Nederland, zou een nadrukkelijke rol in met name lange termijn ontwikkelingen kunnen spelen, maar zij laat het aan het op de korte termijn gerichte bedrijfsleven over. Dat kan dus niks worden.
De aannemer, die het product ‘gebouw’ levert en daarin de grootste materiële toegevoegde waarde heeft, zou die rol kunnen vervullen. Slechts weinig aannemers hebben echter voldoende strategisch vermogen en opereren reactief in plaats van pro-actief. De architect als leverancier van de grootste immateriële toegevoegde waarde zou hierin een nieuwe rol kunnen opeisen. Dat vraagt wel om visie en standvastigheid. De vraag is of die er in voldoende mate is.
Catalogusbouwers werpen zich inmiddels ook op als vernieuwer en ook aan de consumentenkant (bijvoorbeeld IKEA) zijn er initiatieven. Menig architect verfoeit deze ontwikkeling, maar je kunt hem niet ontkennen. Uit vernieuwingsoogpunt is het zelfs een interessante ontwikkeling. IKEA heeft immers veel meer verstand van de wensen van de consument dan de bouw en op een dergelijke schaal blijkt het toch ook mogelijk in R&D te investeren.
Is Booosting eigenlijk in potentie niet al een soort R&D-afdeling van de ‘BV Nederland, divisie Bouw’? Ik denk van wel! In ieder geval heeft Booosting altijd al een rol als broedplaats en vliegwiel voor conceptuele vernieuwingen vervuld. Misschien moet de directie van de BV Nederland maar eens wat budget vrij gaan maken, zodat we met elkaar structureel concepten kunnen gaan genereren.
Jos Lichtenberg
Voorzitter Booosting
Directeur Buro A+ buro voor bouwproductontwikkeling
Deze rubriek is verschenen in Booosting nieuwsbrief #66
Totaaloverzicht rubriek Produktontwikkeling