Potlood of muis

09 november 1993: Tegenlezing van architect Walter Lockefeer tijdens de Booosting bijeenkomst Virtual Reality in Instituut Calibre TU Eindhoven.

Potlood of muis


Dames en heren,

Het bestuur van de stichting Booosting heeft mij bij monde van onze sympathieke penningmeester Marcel Vroom verzocht een tegen-lezing te geven bij het onderwerp virtual reality: ”….. jij hebt iets met computers en eigenlijk ook weer niet, en met potloden........... en jij leek ons wel een geschikte figuur om die lezing te verzorgen...” In mijn naïviteit, .... iedereen is immers wel een beetje blij vereerd als hij een maand - naast dagelijkfse besonges - de tijd krijgt om zich te verdiepen in een onderwerp dat erg veel omvat: het nieuwe speeltje van toekomst… En daar mag je ook nog een kritische noot bij plaatsen en dat allles uiteraard geheel onbezoldigd (de vierde o van boooosting u kent het wel onderzoek ontwerp onderwijs en onbezoldigd).

De titel van mijn lezing is potlood of muis. Bij nader inzien had ik het ook potlood of joystick of potlood of helm of handschoen of pak... of de muis op bezoek in het hol van de leeuw.

Mijn lezing bestaat uit twee delen te weten - eerste gedeelte - (het virtuele deel genaamd ‘het tegendeel’ en het - tweede gedeelte - (het reeele deel) genaamd 'het deel-tegen’.

Het tegendeel dus...

Zoals het woord al doet vermoeden is een tegenlezing ‘niet voor’ dat ‘nietvoor’ kun je op verschillende manieren brengen van heel vriendelijk tot bru skerend: dat houdt voor een deel verband met het karakter van de spreker: je hebt sprekers die zijn te vergelijken zijn met een puinstortglijbaan of beter nog betonstorter (u kunt zich wellicht vast nog wel een hoogleraar herinneren die eerder op een betonstorter leek dan op een pedadoog, zo van de slurf vast en storten maar...). Er zijn ook sprekers bij die functioneren als een gehaktmachine (u kunt zich daar wel iets bij voorstellen) sprekers die als een trein voortdenderen. bergbeklimmers (het ouderwetse type) stap voor stap, wadlopers, waalge esten, worstproppers. ... en Booostinglezers: beroemd of misschien juister gezegd beruchte booostinglezers ook wel tegenlezers genoemd zijn o.a. Jan Brouwer, Mick Eekhout, Michel Cohen. Onze huidige voorzitter Jan Westra kan ook pittig uit de hoek komen: bij de laatste Booosting bijeenkomst bij het NAI was zijn roem hem al vooruit gesneld: immers... de directeur van het NAI - Adri Duyvestein - was nog voordat de tegenlezing begon via de achterdeur vertrokken. Het kan zijn dat de lichte bolwassing door onze dagdirigent Jan Brouwer hem al iets te veel geworden was, maar aannemelijker 'dat hij een kielhaling tijdens de tegenlezing niet virtueel aandurfde’Jan Westra hoefde dus helemaal niet uit te halen, was hij ook niet van plan, een zacht tikje was al ruim voldoende.

terug naar de les.....

De titel van deze lezing ‘Muis of Potlood’ of zo u wilt ‘Potlood of muis’ wordt als
u goed gekeken hebt in onze nieuwsbrief niet gevolgd door een vraagteken. Hetgeen dus inhoudt dat er in deze lezing geen antwoord gegeven wordt op die vraag. Nu denkt u misschien die kerel gaat het potlood promoten - hoewel dat wel in de lijn van de verwachting zou kunnen liggen - doe ik dat dus niet. Ook had ik allerlei ontwerpschetsen van beroemdheden kunnen bespreken - ook geen vreemde gedachte.... had ik kunnen doen.

Het allermooist ware geweest dat ik een vergelijkbaar voorbeeld zou kunnen tonen van een potlood- en een muis-ontwerper en dan allebei liefst van deconstruvistische huize ... en wie schets/muist mijn blijdschap toen ik puur per toeval een boek aantrof met Frank Gehry en Peter Eisenman - als u een beetje in Booostingkringen verkeert weet u dat dat hotspots - of moet je ze hotshots noemen - van het deconstruvisme zijn; en wie ziet/helmt mijn ontroering dat zowel Frank als Peter respectievelijk potloodt en muist: dus niet van die afgelikte, haptic beelden maar Gehry & Eisenman in actie; en hield het hier nog maar mee op nee het was/is ook nog een uitstekend voorbeeld van hoe men al dan niet - afhankelijk van uw smaak/uw gevoel voor reallty/virtualy - op een waanzinnigemanier met een potlood of een muis om kunt gaan en daar ook nog ’redelijk' voor betaald wordt.

... Maar omdat de vorige sprekers iets lieten zien wat er niet is leek het mij pedadogisch verantwoord u iets niét te laten zien wat er wél is.

Tijdens de voorbereiding op deze lezing kwam ik tot de constatering dat ik drie handicaps te overwinnen had wilde ik slagen in mijn opzet.

Mijn eerste handicap en waarschijnlijk de zwaarste is mijn karakter, maar daarover later meer; mijn tweede handicap is... laat ik het zo formuleren: ik sta nu al met drie nul in aantal lezingen achter; het is nu niet direkt een dankbare taak en al helemaal geen populaire taak om na drie wervelende multimediashows met videos/dia’s helmen, joysticks en demonstraties een verhaal te gaan houden dat vraagtekens zet bij al dat spetterende. En hield het bij die tweede handicap (3-0) nou maar op; nee er is nog een derde handicap... en dat is de scheidsrechter of onze voorzitter... Jan Westra dus. Niet dat Jan - althans niet bij mijn weten - een handicap heeft of dat Jan een handicap op zich is maar toch... hij zal toch een klein beetje Home-referee moeten spelen al is het alleen maar voor het zicht virtueel. VR onderschoffelen, brusqeren en kielhalen valt dus ook al af.

De stand dus halverwege na rust is FC Calibre - FC Booosting 3-0 (die drie o's van Booosting kunnen ok 3 nullen voorstellen) met een referee die een beetje home is… (Jan Westra staat voor het dilemma dat hij een uitwedstrijd thuis speelt...).
Voor mij is hier dus weinig eer te behalen!!!

Goed,Potlood of Muis/Muis of Potlood, een tegenlezing.

Bestaat een tegenlezing nu eigenlijk wel of niet; is hij (lezing is vrouwelijk) reeel of virtueel; in de dikke van Dale vond ik: redes ... colleges... toespraken... pleidooien... preken... referaten... betogen... verhandelingen... inleidingen...speechen... verhalen... causeriëen en uiteraard ook... lezingen. Maar tegenlezingen die heb ik in van Dale niet ontmoet (ben ik niet tegen gekomen) een tegenlezing kan dus niets anders zijn dan weer zo'n typisch Booosting produkt.

Een beroemd/berucht voorbeeld kan ik nog voor ogen halen... schiet me voor/in de helm: Booosting was uitgenodigd voor een bedrijfsbezoek bij GEP in Bergen op zoom; het kon niet misgaan alle ingrediënten voor een geslaagde pr avond waren aanwezig en ze hadden ook nog met de toenmalige Booosting voorzitter Jan Brouwer gewerkt: nu had ik voordat ik lid werd bij Booosting van thuis uit geleerd dat je je als gast correct beleefd en voorkomend dient te gedragen als je ergens op bezoek gaat... ergens te gast bent... niet dat Jan Brouwer zich onbeschoft gedroeg, nee verre van... maar dat hij, ja uitgerekend hij... en de marketingmanager en de assistent-account-achief superintendant manager,... als je hun tenen had kunnen zien krommen als je het had kunnen voelen...


Wat hebben de organisatoren in hun hoofd gehad toen ze deze srpreker hadden uitgenodigd: hadden ze úberhaupt wel iets in hun hoofd/of voor hun hoofd.

Wat vinden ze dat er bereikt moet worden.

Met welke verwachting zit u daar; schrikt u niet het blijkt dat er altijd een niet onaanzienlijk deel mensen in de zaal zitten - u dus - die zich stellig hebben voorgenomen om niet te luisteren (hebben dus ook geen enkele verwachting): waarom niet zult u zich afvragen... bijvoorbeeld omdat ik spreek, of omdat het onderwerp hen niet interesseert: maar waarom zitten ze er dan hier... nu bijvoorbeeld ambsthalve... en… enige van u zitten er ook bij voor spek en bonen ...

Kortom... klopt de doelstelling van de organisatoren met uw verwachting.

Laten we er even van uitgaan dat het de doelstelling van de organisatoren is om - in dit geval - VR in een breder kader te plaatsen: op een vriendelijk en voorkomende manier een spiegel (is in dit kader misschien niet het geschikste middel... maar spreekwoordelijk kan het wel) voor te houden en dat u van mij een iets pittiger opstelling verwacht... dan zou dat op een aantal manieren kunnen:

allereerst de klassieke methode: gortdroog maar effectief:

u kent dat wel inleiden/probleemstelling/informeren/samenvatten/toepassen/en een
slot in de trant van: hoop op uitzicht/verbetering... haalbare doelen... de toehoorder
- u dus - moet meereizen door het dal van de problematiek en u laten optrekken aan het touw dat de spreker - ik dus - u toewerp.

de lezing volgens de regels van de kunst... saai en slaapverwekkend .

Er zijn echter ook minder klassieke oplossingen en om niet een lezing over een lezing te gaan houden pak ik mijn methode maar meteen bij de kop: ik hanteer de ‘DWS variant’ (al lang geen concurrent van PSV meer dus dacht ik dat kan) de D staat voor... juist Deconstruvistisch en de W en S staan voor ... juist Wim Sonneveld...

Even nader verklaren: Wim sonneveld werd regelmatig geconfronteerd met een nieuwe vriend/vrijer voor zijn - virtuele – dochter; aan sommige van hen had hij een gloeiende hekel: maar zoals wijze vader betaamdbrak hij de nieuwe vriend - die zo mooi de jus kon aangeven - niet af maar prees hem regelrecht de hemel in... met gevolgdat zijn dochter - in totale verwarring gebracht door zijn gedrag - zich ging afvragen of is dat allemaal wel zo goed zat met die vriend... u snapt het; die vloog in de korste keren uit.

WS... DWS de D dus...
Een vleugje Deconstruvisrne ....

Immers het deconstruvisme heeft een aantal interessante bijverschijnselen; niets
hoeft te kloppen; sterker, wat recht is moet krom, wat links is rechts en dat allemaal zo
chaotisch mogelijk... de wereld is immers allang niet meer maakbaar: Paul Virrillio en Brandilaars Perrida kunnen u daar alles - of zou verkiest - niets over vertellen.

Deconstruvisme sluit ook redelijk aan bij het karakter van de spreker, biedt mogelijkheden om de tegenstander in verwarring te brengen en op het meest ongelukkige moment te treffen; hoewel dit laatste - maar daarom is het ook deconstruvistisch - niet echt strookt met de letters WS uit de DWS variant.

De middelen die gehanteerd worden bij normale dus... niet-tegenlezingen (zoals u vanmiddag er reeds drie genoten heeft) zijn: video's, dia's, sheets, en nu ook joysticks, helmen - haptic muziekjes etc etc.. zijn niet geschikt. Misschien... muv dia’s... mits ze onduideliik genoeg zijn en mits het apparaat niet zoals bij normale diavoorstellingen hapert: uiteraard staan er dia's op de kop en is de volgorde at random en u kunt er dan ook helemaal niet naar kijken, u denkt gewoon dat u ze ziet.

Ik had graag gezien dat de dia-apparatuur zou kunnen roteren, transleren; kortom zich vrij in de ruimte zou kunnen bewegen; helaas wie muist mijn verbazing dat kan hier helemaal nog niet... vandaar dat de opstelling zo is gekozen dat de beelden die u virtueel te zien krijgt een momentopname vormen uit die roterende, translerende apparatuur. Het licht gaat ook niet uit... ook niet een beetje Jan... (De twee diaprojectoren worden gestart en willekeurig ergens op het snijpunt van vlakken geprojecteerd; snelheid, volgorde, etc. zijn niet van belang…

.... even heb ik nog met de gedachte gespeeld om iedereen een blinddoek voor te doen, zodat we echt virtual/reality konden spelen maar dat stuitte toch op praktische bezwaren:
… er zouden er - zeker tussen de Booostingleden - weer zijn die toch onder het lapje zouden gluren - en mij dus voor het lapje zouden houden... en een aantal van u zou waarschijnlijk in slaap vallen en dat zou wel een heel vreemd beeld geven, immers... bij een normale lezing val je in slaap. Even heb ik eraan gedacht om dan zelf maar een blinddoek voor te doen en dan virtueel kommentaar te geven bij de dia's: maar dat leek me leuk voor vijf minuten maar langer zou niet kunnen immers het verkeerd bekomnmentariëren van dia's kan iemand niet langer dan 5 minuten boeien: even heb ik er aan gedacht om de dia's opwindend te maken en dat zo u ook makkelijk kunnen maar dat zou uitlopen op minimaal een schorsing als lid van Booosting: en dat zou nog niet het ergste zijn... maar ik zou... niet meer virtueel durven aankijken.

De dia’s dus... nogmaals ze zitten niet in volgorde u denkt alleen maar dat u ze ziet. vroeger... vroeger dat waren nog eens een tijden ... in de tijd van de Grieken en
de Romeinen toen er God zij dank nog geen elektriciteit bestond waren er
nog eens lezingen, redenaars... die konden makkelijk 3/4 uur kletsen zonder achter dia's of video's aan te lopen: je nam je brood en e kruik met drank mee... dat was nog iets anders dan een borreltje ... achteraf... het was een theater nee een spektakel: tegenwoordig heb je film/ theater en virtuel reality...vroeger alleen spektakel...

Welke middelen werden toen eigenlijk aangewend?
Juist, de non-verbale middelen

Uit onderzoek is gebleken dat 55%, dus meer dan de helft van de realisatie van doelstellingen direct het resultaat is van non-verbale aspecten mime, intonatie, lichaamshouding, en 38% dmv trucjes met de stem; zuchten gillen en kreunen en 7% mag aan de inhoud worden toegewezen... wat sta ik hier dan nog eigenlijk te doen?
Als de inhoud er nauwelijks toe doet en het dus om de verpakking gaat waarom hebben de organisatoren dan niet iemand anders uitgenodigd. Iemand die good lookt en soft gevoiced is. Of iemand die prachtig schetst ofgewoon een mooie intelligente blonde… meid: zo een van die je vertelt hoe fijn het is om geen huis meer te moeten bouwen, geen TU architect meer te moeten aanhoren, geen aannemer meer en nooit geen lek... alleen maar een helm op en... uiteraard je handen thuis.

Inderdaad het wordt tijd dat ik een iets over VR vertel
Proxemlcs/chronemics, oculesis, objectics en uiteraard haptic en kinetics: deze termen maken VR tot iets groots iets onovertroffens.

Wat zijn/betekenen die termen?
Als je de realiteit wilt nabootsen moet je de zenuwprikkels van de verschillende zintuigen nabootsen; voorwaar geen sinecure en of dat nog niet moeilijk genoeg is moeten al die zintuigen ook nog eens reageren; u moet niet alleen voelen dat het water gloeiend heet is maar u moet ook - althans dat lijkt mij toch verstandig uw hand terugtrekken..

En hier begint het tweede gedeelte van mijn lezing het deel-tegen dus vijftien minuten, ik vind wel dat ik recht heb op wat blessuretijd om de kans te krijgen eventueel nog een strafschop te forseren... nog heel eventjes het tegendeel (het eerste deel) gedeelte.

Virtuel reality: ik moest meteen aan Cicero denken toen ik die term horde.
Cicero, zoals u bekend een groot redenaar (55 BC) heeft een omvangrijk driedelige dialoog geschreven onder de titel "De Oratore libri tres" en daarin schrijft hij zoals Homerus dat ook zo mooi kon gevleugelde woorden: De waarheid/werkelijkheid is onbereikbaar. En voegde daar aan toe: maar men kan tot waarschijnlijkheid komen: ...de werkelijkheid is onbereikbaar... Cicero zei dat al 2000 jaar geleden.... daar zitten gymnasiasten bij Calibre dacht ik...

Haptics/kinetics
Bij de video/demonstraties zag je zo’ n fijn gevormd handje een kruk oppakken: ik dacht die moet ik onthouden dat was zo mooi. Dit is wat we Haptic/kinetics noemen: gebaren, lichaambewegingen in d brede zin van het woord: in zijn boek ‘lntoduction to kinetics’ heeft Birdwhile becijferd dat er meer dan 700.000 verschillende signalen met het lichaam kunnen worden gegeven, dat valt natuurlijk moeilijk na te rekenen maar wanneer hij stelt dat je met je wenkbrauwen 23 verschillende standen kunt onderstrepen of tekens geven, wordt dat een aardige opdracht voor - uiteraard - de spreker, maar ook voor de handmakers van VR. 700.000 verschillende signa en ga er maar aan staan hoeveel mega-, nee gigabyte of tetrabyte kun je daar in kwijt..... Even nog die kruk was dat leer met een roestvrijstalen poot of toch plastic... heeft u dat ook gevoeld/haptics of geroken - ook nog z'o n leuke- en dan de schitterende kleurencombinaties; in zijn zeer aan te bevelen boek The science VR & VE beschrijft de Hoogleraar in de VR Roy Kalawsky een aantal van onze zintuigen. Ik had dat boek gekocht in de TU-winkel op advies van de verkoper daar... Toen ik erin begon te lezen dacht ik verrek VR is gewoon biologie... goed - voorbeeldje - ik pak alleen maar even onze ogen bij/uit de kop: 150.000 staafjes en nogeens 150. 0000 kegeltjes per mm2 300.000 impulsjes per seconde/milliseconde?? En dan die verbluffende ooghoeken van ons, okee het is allemaal een kwestie van tijd maar virtual reality gaat veel verder dan virtual environment. Wat dacht u van virtual dating, virtual drugs, virtual sex... Dames uw helm op en in plaats van uw mantelpakje uw pakme-manteltje en u bent van al die vervelende... ik moet nu oppassen voor een eerste waarschuwing...

Het heeft allemaal te maken met ons brein; het kontakt tussen de wereld/werkelijkheid en je innerlijk wordt voor een niet onaanzienlijk deel tussen de oren geregeld door je hersenen, er vindt een continue stroom zenuwprikkels kijken/horen/voelen/ruiken/proeven plaats, deze
stroom van gegevens begint spontaan een proces boven in ons hoofd en dat onvoorstelbare proces ervaren wij als de werkeli jkheid; als leven.

Er wordt beweerd dat de wijsheid van een enkele cel alle tot op heden vergaarde kennis van de mensheid overtreft; in je cel vinden meer chemische reacties plaats dan alle chemische fabrieken bij elkaar en u en ik hebben er zo rond de 75.000.000.000.000 en elke seconde worden er 7.000.000 nieuwe bloedcellen geproduceerd om al functies toch redelijk vlekkeloos te laten verlopen: om het kontakt tussen u en de werkelijkheid te optimaliseren. Kortom uw zintuigen op tijd van energie te voorzien zodat u kunt zien horen voelen etc. hebben we een logistieke ondersteuning van 144.000 km bloedbanen - ik dacht dat klopt niet 144.000 meter dat zou nog kunnen maar 144.000 km... lk dus de Engelse vertaling erbij gehaald en ja het waren zo’n 90.000 mile... Wat zou dat fijn zijn als virtual reality dat allemaal zou kunnen vervangen al die verspilling van bloedvaten...

Laatste getallen die ik in de zaal slinger: uw geheugen dat is dus pas virtueel; als u uw ogen dicht doet kunt u demensen die u nabij staan voor de geest halen. Ze misschien wel voelen ruiken proeven u kunt u wanen op een berg of op de Bahamas... noem maar op. Dat geheugen van u heeft een globale capaciteit van 62.500.000 A4 bladen, 6.250 meter A4, 400m3 (deze hele collegezaal dus volgepakt), of in computertaal uitgedrukt 125.\000 mb. Als je dat op diskette van 2 mb zou zetten dan heb je 187 m1 diskettes..... allemaal in uw hoofd geperst. En allemaal gemaakt om te voelen ruiken kijken... te draaien, te wentelen en te keren... en daar tussenin, tussen die onwaarschijnlijke illussie - die de werkelijkheid heet - plaatsen we nu nog een - het kan echt niet op - extra illusie: VR... als immers de waarheid een is illussie waarvan we vergeten zijn dat het een illussie is. Wat maakt een illussie meer of minder dan nog uit...

Het doet me denken aan het opperhoofd Seatle van de Dwamish Indianen die in een gesprek - waarin hij gedwongen wordt om land af te staan – met ‘het grote opperhoofd in Washington’ de toenmalige president Franklin Pierce - zich het volgende afvraagt..... ik citeer: “Ik begrijp het niet onze wegen zijn anders dan de uwe; het zien van uw steden doet pijn aan de ogen van de rode man maar misschien komt het omdat de rode man maar een wilde is die niets kan begri jpen. Er is geen plaats om uit te rusten in de steden van de blanke man; geen plaats waar je het openspringen van de knoppen in het voorjaar kunt horen of het geruis van de vliegende vogels, maar misschien komt het omdat ik wilde ben en dom: de indiaan houdt van het zachte ruisen van de wind over het water… wat wil de blanke man dan kopen. Het is zo moeilijk te begrijpen voor ons: hoe kun je de lucht kopen of verkopen, de warmte van de aarde, de snelheid van de antiloop. Hoe kunnen we die dingen aan u verkopenals wij zelf de prikkeling van de lucht en het kabbelen van het water niet kunnen bezitten? Hoe kunt u het dan van ons kopen.....?"

Dat hoeft dus nu niet meer... dat gaat allemaal veranderen...

Cicero vergiste zich dus toen hij zei: "De werkelijkheid is onbereikbaar.”

O ja die proximics/chronemics, oculilestics, vocalics en al die andere facetten van de werkelijkheid verdienen uiteraard ook hun aandacht... maar Jan is een faire home-referee en zou mij zeker afblazen als ik nog meer mogelijkheden van VR zou tonen.
Ook ik had hier graag nog een virtual black-out opgevoerd... maar ik zit al ruim in de blessuretijd.

Tot slot
Het is langszamerhand gebruik geworden bij Booosting dat de tegenlezers/de orateren een stichtend gedichtje produceren en omdat - naar mijn bescheiden mening - een niet onaanzienlijk deel van deze gedichtjes niet op sinterklaasavond zouden misstaan wil ik met dit gebruik breken en leek het mij eerder passend om een klein stukje te citeren (St Ex.) zodat u na deze middag nog eens kun nadenken wat VR u allemaal nog te bieden heeft.

"Maar ik heb er één gekend die sterven wilde omdat hij de legende had horen zingen van een land in het Noorden en, vaag, wist dat men er op een bepaalde nacht van het jaar door de sneeuw loopt die krakerig is, onder de sterren, naar verlichte huizen van hout. En als gij onder het bereik van hun lichtschijn komt, op het einde van de tocht en uw gelaat tegen de ruitjes drukt, ontdekt gij met betrekking tot deze lichtschijn dat zij u bereikt vanuit een boom. En men zegt u dat het een nacht is die een smaak heeft als speelgoed van gelakt hout en een geur als was. En men zegt u dat de gezichten die nacht iets bijzonders hebben... en gij ziet dat alle ouden hun adem inhouden en strak naar de ogen van de kinderen kijken, en bedacht zijn op hevige hartkloppingen. Want er zal iets onvatbaars door die kinderogen trekken dat onbetaalbaar is, want gij hebt het een jaar lang opgebouwd door de verwachting en door de verhalen en vooral door uw doen alsof gij er meer van wist en door uw geheimzinnige toespellingen... En nu gaat gij een of ander simpel voorwerp van gelakt hout van de boom losmaken en het aan het kind toereiken... En dat is het ogenblik. En niemand haalt meer adem . En het kind knippert met de ogen want men heeft het juist uit zijn slaap gehaald. En het zit daar op uw knieën met die geur van een fris kind dat men uit de slaap heeft gehaald en dat u om de hals, wanneer het u omhelst, iets doet opspringen dat als een waterbron is voor het hart en waarna u dorst heeft.”
Maar ik ben blank en dom en heb geen helm op, maar een plank voor mijn kop.

ik dank u