Verslag 2 projectbezoek Circulair paviljoen ABN AMRO op 20 januari 2017

06 februari 2017: Er wordt hard gewerkt met hout, beton en oude spijkerbroeken aan een circulair paviljoen naast het hoofdkantoor van ABN AMRO aan de Zuidas in Amsterdam. Het nieuwe gebouw dient als ontmoetingsplaats voor zowel werknemers als het brede publiek. Zelfs de daktuin wordt een publieke ruimte die doorlopend toegankelijk is.

ABN AMRO bouwt circulair paviljoen

De realisatie van dat gebouw verliep niet zonder horten of stoten. Initieel was er geen sprake van circulariteit. Tijdens de eerste werken liep de bouwfirma aantegen de sloop van een oud kantoorgebouw dat nog geen dertig jaar oud was. Om fiscale redenen was het voordeliger om dat gebouw te slopen. Het was een typische sloop: een grote puinhoop zonder onderdelen om te hergebruiken. Dat zette ABN AMRO aan het denken. Het bedrijf besliste toen om de bouw van het paviljoen stil te leggen en het concept van het gebouw te herbekijken: enter de circulair economie.

Circulair bouwen
De uiteindelijke visie op de duurzaamheid van het gebouw is er gekomen door een samenwerking met de TU Delft en is gebaseerd op het principe van circulaire economie. De Architecten Cie, die al van bij de start van het project betrokken waren, moesten een nieuw ontwerp bedenken dat paste binnen dat principe. Zo is er rekening gehouden met de uiteindelijke sloopfase van het gebouw: toepassen van demontabele en droge verbindingen. Op die manier zijn de bouwonderdelen makkelijk van elkaar los te koppelen. De basis van het gebouw is een betonnen kelder met daarop een houten draagconstructie. Beiden zijn onafgewerkt gelaten met alle nodige leidingen als opbouw. De beton is gepolijst en voor het houtwerk zijn ‘speciale’ maatregelen genomen: op de bouwwerf hangen waarschuwingen om geen instructies of aantekeningen op het hout te schrijven. Houten spaanplaten zijn ter bescherming rond de houten pilaren geplaatst.

Duurzame en hergebruikte materialen
Het gebruik van hout is zeer opvallend in het gebouw. Zelfs de liftkoker bestaat uit hout. Er wordt gebruik gemaakt van gelamineerde liggers en massieve wanddelen. Het bedrijf Derix leverde deze houtconstructies geprefabriceerd aan en gebruikte daarvoor lokaal hout uit Limburgse Bossen. De liggers zijn in het gebouw groter gedimensioneerd dan nodig, daardoor hebben ze een handelsmaat die later makkelijker te hergebruiken is.

Het isolatiemateriaal bestaat uit gerycleerde jeansbroeken van de werknemers van ABN AMRO. De puien in de kelder zijn gemaakt van oude kozijnen, oude stoeptegels dienen als geluidisolatie in het vloerpakket, trapleuningen en kabelgoten en brandslanghaspels zijn integraal hergebruikt. Het bedrijf New Horizon werkte mee aan de herbestemming van die materialen.

Innovatieve technieken
In de gebouwen past ABN AMRO diverse duurzame technieken toeg. Zo capteert de Fasolar Façade, een nieuw transparant systeem van zonnecollectoren,zonnewarmte.

Doordat er zich beton in de kelder bevindt is er geen grote thermische massa in het gebouw aanwezig. Dat wordt opgevangen door het gebruik van PCM’s. Deze PCM’s of Phase-Change Materials zijn een soort matten met zout die smelten bij een relatief lage temperatuur. Daardoor gaan zij veel energie en dus warmte opnemen op warme dagen. Zo blijft het binnenklimaat comfortabel zonder actief te moeten koelen. Bij een hoge buitentemperatuur is het mogelijk om de matten actief te koelen dankzij waterleidingen die onder de matten liggen. Het afkoelen van deze materialen gebeurt ’s nachts met buitenlucht.

Verder is er een ventilatiesysteem met warmteterugwinning, een PV-installatie en vloerverwarming in de betonnen kelderverdieping met een warmtepomp aangesloten op verticale en horizontale lussen naast en onder het gebouw.

Organisatie
Ook de organisatie van dit bouwproject is niet alledaags. Na de keuze om circulaire principes te hanteren heeft ABN AMRO met een team bij elke stap samengezeten om te bekijken hoe het op circulair vlak beter kan.
De hele organisatiestructuur, bedacht door het adviesbureau Traject, is te zien op onderstaande slide. ABN AMRO werkte voor alle aspecten van de bouw samen met een team dat bestond uit interne medewerkers van het bedrijf en externe bouwpartijen. Tracjet ontwikkelde speciaal voor dit project een nieuw model..

BIM staat centraal
In het hele bouwproces staat BIM centraal: Building Information Management. In dat informaticasysteem zitten alle nodige gegevens: 

• Samenwerking. Alle informatie van samenwerkende partijen komt in één centraal document 

• Eigenschappen en prestaties. Alle eigenschappen en prestaties van bouwonderdelen zijn zichtbaar in het BIM-Model.

• Materiaalpaspoort. Elk gebouw onderdeel krijgt een paspoort met daarin vermeld de eigenschappen, prestaties, positie, materiaalsamenstelling, levensduur, waarde, etc.
• Beheer en onderhoud. Het BIM-model speelt hier een cruciale rol. Levensduur, vervanging, slijtage en onderhoud van elk gebouwonderdeel staan in het model en worden direct gekoppeld aan de planning van beheer en onderhoud.
• Veiligheid. Ook draagvermorgen, brandveiligheid en (de)montagevoorschriften staan in het BIM-model. Dit borgt de veiligheid van het gebouw.
• Levend document. Belangrijks is dat het BIM-model een levend document is dat steeds up to date gehouden wordt.

Paviljoen als ontmoetingshub en expositieruimte
Niet enkel circulariteit van het gebouw, maar ook het gebruik ervan is in vraag gesteld. ABN AMRO had nood aan extra vergaderruimtes. Voordien klopten ze daarvoor aan bij externe organisaties. In het paviljoen is dan ook 1.800 m² vergaderruimte voorzien, die zich bevinden in de betonnen kelder.

Op het gelijkvloers wil ABN AMRO een open ontmoetingsruimte maken: toegankelijk voor zowel eigenwerknemers als gewone bezoekers. In die ruimte van 1.200 m² voorziet het bankwezen een café en veel ruimte voor expositie. Het is de bedoeling om op het gelijkvloers een plaats te creëren naar analogie met Pakhuis De Zwijger in Amsterdam, maar dan met een duidelijke focus op circulaire economie. Bovenop het gelijkvloers komt een daktuin die continue geopend is en als parkje zal fungeren.

Het is duidelijk dat ABN AMRO daardoor niet enkel voor hun werknemers, maar ook voor de omgeving een aangename plek wil creëren. De opening van het pand is gepland voor september en zal vanaf dan toegankelijk zijn voor het publiek.

Dit verslag is geschreven door Jonathan Verdonck

projectcoördinator De Wijk van Morgen (B)

aankondiging van dit projectbezoek