De parabel van Markies de Böhtlingk
29 september 1994: Deze inleiding is uitgesproken ter gelegenheid van de opening van De Markies van architect ir. Eduard Böhtlingk op 29 september 1994.
De parabel van Markies de Böhtlingk
De oude markies de B. woonde in een wat krakkemikkig huis. Klassiek, dat wel.
Een bordes boven aan de trap, daarna de toegangsdeur precies in de as van het huis. De hoge vensters links en rechts, waardoor het licht vol naar binnen valt. Luiken aan de binnenzijde om het licht tegen te houden, geinig gebogen vitrages om het een klein beetje te filteren en zware over gordijnen aan koperen ringen met kwasten als het te erg werd met de zon. Het stof zag je nog een kwartier lang dwarrelen in een spleet licht die toch nog kans had gezien de kamer binnen te dringen.
Zo zit licht nu eenmaal in elkaar.
Het krakkemikkige huis moet misschien wel worden afgebroken, want met de landerijen daarom heen konden hier toch al gauw zo'n 40 eengezinshuizen worden gerealiseerd.
'Moet dat echt', vroeg markies de B. zich af.
De adel is niet meer wat het geweest is, maar toch.
Hij zag wel in dat de sociale structuren in de maatschappij zich wijzigden. Flower Power was toch een aardige ontwikkeling. En 1968 had ook wel iets, zelfs in Holland.
Kortom markies B. werd verlicht.
De truttigheid uit de 70er jaren zou, wat hem betreft, geen kans krijgen. 'Dat nooit', de jonge B. moest daar maar iets aan doen. De toekomst lag nog voor hem.
Hoewel de verlichting in Delft via spaarlampen tot stand was gebracht zou dat toch mogelijk een oplossing zijn.
De jonge markies de B. kwam er aan de universiteit achter dat een markies in feite een opvouwbaar zonnescherm boven raam en/of deuropening is. Ook begreep hij dat markiezendoek veel beter bleef hangen bij het volk dan de lage graad voor adel waaraan hij leed. Tot zijn geluk begreep hij dat "marquis" in de Engelse taal "feesttent" betekende.
Maar het tij zou uiteindelijk keren en de markies als verschijnsel zou in het fin du siècle weer van grote betekenis worden.
De beeldigheid in de architectuur wordt weer vervangen door intelligentie. En de verstening - hij dacht overigens met enige weemoed aan het krakkemikkige huis - wordt vervangen door flexibiliteit en dynamiek. Hoewel het begrip "High Tech" slechts in zijn dromen voor kwam vindt hij toch dat technologie te vergelijken is met de gevoelige poëzie van het huidige leven. Cedric Price had hem toch wat in verwarring gebracht door te stellen: Technology is the answer, but what is the question.
Maar er is ook de referentie met de natuur en de ecologie. Het detail in zijn gedachten wordt belangrijk. Belangrijk als connectie tussen delen. De "botsing" wordt nu "ontmoeting".
Maar de sociale structuren wijzigen zich opnieuw.
Hij herinnert zich plotseling de gravure van Claude Nicolas Ledoux: "l'abri du pauvre" (1804). Hij stelt een boom voor met daaronder een steen, waarop een man zit, kijkend naar het rijke universum. Ledoux zegt: "Dit is het huis van de rijke beroofd van al zijn bezittingen".
Het existenz-minimum komt om de hoek kijken. Het beeld van Ledoux wordt vervangen door dat van Vishum. De opblaasbare bubbel, met air-conditioning, volledig transparant en voorzien van een Hifi-installatie in het midden.
Hoe bereiken we een existenz-minimum en een maximale kwaliteit in het leven: De ware markies komt tot leven.
Hij reageert op zijn omgeving, is dynamisch en flexibel, tijdloos in tijdelijkheid.
Markies D.A.F. de Sade (1740-1814, en wat zijn voorletters soms leuk) zou er plezier in hebben gehad: de openingshandeling van de markies is een soort lust, gepaard met een onweerstaanbare neiging het voorwerp van begeerte voor en gedurende het hoogtepunt te pijnigen.
Ik hoop dat wij getuige mogen zijn van de resultaten van het lange voorspel en dat de markies het straks echt doet.
De realiteit gebiedt overigens te zeggen dat de fantasie van deze ontwerper mij noopt om hem te benoemen tot Markies van Almere. Hoera, Hoera, Hoera.
Prof.ir. Jan Brouwer